Zwarte Piet: van baarlijke duivel tot onderdaan
De Zwarte Piet zoals wij hem nu kennen, bestaat nog niet zo lang. Straks meer daarover. Maar goedheilige mannen en goden hebben altijd een zwak gehad voor helpers, in welke vorm dan ook.
Zo schuilde er wellicht al een vroege Zwarte Piet in Huginn en Muninn (foto), twee zwarte raven die, volgens de Noorse mythologie, de god Odin nieuws influisterden, onder meer door gesprekken af te luisteren door de schoorstenen van huizen.
Later, en onder invloed van het christendom, werd de helper van Sinterklaas afgebeeld als de baarlijke duivel. Sinterklaas had hem kunnen bedwingen, waarna hij dienst deed als slaaf, vaak afgebeeld met een rode, lange tong en hoorns.
"Wat hij niet gezien heeft, vertelt hem zijn knecht"
De man die wellicht verantwoordelijk is voor de Zwarte Piet zoals wij hem vandaag kennen, is de Nederlander Jan Schenkman. In de dichtbundel "St. Nikolaas en zijn knecht" (1850) wordt de helper van Sinterklaas wellicht voor het eerst afgebeeld als een zwarte man met een Moorse klederdracht. Een fragment:
Daarmee gaf Schenkman meteen de figuur Zwarte Piet een racistisch tintje. Schenkman was natuurlijk ook maar een kind van zijn tijd, waarin Nederland nog talloze kolonies had en slavernij in bijvoorbeeld Suriname nog niet was afgeschaft.
Van bad cop tot clown
Niet lang daarna deed Zwarte Piet vooral dienst als bliksemafleider. Sommige katholieke leiders vonden immers dat Sinterklaas een te streng imago had, omdat hij zelf de stoute kinderen strafte.
Zwarte Piet moest dus voortaan de roe hanteren en stoute kinderen "in de zak" steken. In het afgelopen decennium is Zwarte Piet geen bad cop meer, maar eerder een schalkse, wat eenvoudige clown, die de kinderen vooral moet doen lachen.
Waarom Zwarte Piet dan zwart ziet? Dat is natuurlijk omdat hij door al die schoorstenen moet om de pakjes te bezorgen. En waarom hij dan in Nederland soms een Surinaams accent heeft? Euh... vraag dat maar eens aan de juffrouw.
Kevin Calluy