En toen ging de eerste "baby-kerncentrale" van start
De BR3 (Belgian Reactor 3) was eigenlijk een voorloper van huidige kerncentrales in Doel en Tihange. "Je moet het zien als een baby-versie van wat later onze kerncentrales zouden worden", zegt Dirk Wouters, Communication Manager van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK) in Mol. "Het was een zogenoemde drukwaterreactor die werkte volgens dezelfde principes als de later kerncentrales."
"Het was eigenlijk de oliecrisis die ons land ertoe heeft aangezet aan kernenergie te beginnen te denken", zegt Matthias Meersschaut van het Nucleair Forum. "Het doel was om België minder afhankelijk te maken van de OPEC - de organisatie van olieproducerende landen."
De eerste plannen voor een alternatieve elektriciteitscentrale werden geboren in 1954. Het CSK plaatste in 1956 een bestelling bij de Amerikaanse firma Westinghouse die de reactoren voor de BR3 ontwikkelde op basis van de technologie in atoomduikboten. Er was eerst sprake van om die in Schaarbeek te bouwen om elektriciteit aan te maken voor de Expo 58 in Brussel, symbolisch als energiebron van de toekomst.
Dat ging niet door, en de testversie werd uiteindelijk gebouwd bij het onderzoekscentrum in Mol. Maar het was dus mogelijk geweest dat BR3 de lampjes brandende had gehouden op de wereldexpo op de Heizel.
Ook pionierswerk in de ontmanteling
Op 19 augustus 1962 werd BR3 voor het eerst "kritisch" - kritisch verwijst in het jargon naar de toestand van een reactor in werking waarin een zichzelf onderhoudende kettingreactie plaatsvindt. Twee maanden later, op 25 oktober, werd de BR3 dan aangesloten op het elektriciteitsnet.
De BR3 werkte met veel kleinere brandstofelementen, en had een vermogen van 10 megawatt. Ter vergelijking: dat is zowat één honderdste van het vermogen van de modernere centrales Doel en Tihange. De kerncentrale avant la lettre diende vooral als testmodel voor wetenschappelijke doeleinden en om expertise op te bouwen. Zo werden er onder meer reactorpiloten opgeleid die later in Doel en Tihange aan de slag gingen.
In 1987 werd de BR3 dan stilgelegd. De BR3 werd een pilootproject voor de ontmanteling van kerncentrales, en was de eerste drukwaterreactor in Europa die ontmanteld werd. "De bedoeling was om knowhow op te doen voor de ontmanteling van kerncentrales", zegt Dirk Wouters.
Onderzoekers in Mol zoeken naar ideale methodes om kerncentrales veilig te ontsmetten en te ontmantelen, maar kunnen die vergaarde kennis ook gebruiken bij de bouw van nieuwe installatiescentrales. "We zijn bekend in het buitenland voor onze expertise", aldus Wouters.
De ontmanteling van de eerste "baby-kerncentrale" in ons land is overigens nog steeds aan de gang, en zou in 2020 af moeten zijn. "Het hoofdobjectief is niet een snelle afbraak, maar research."
Welke Belgische centrales produceren wat(t)?
Pas 13 jaar na de opstart van BR3 werden de oudste "echte" kerncentrales in ons land, Doel 1 en 2 en Tihange 1, operationeel. Op dat moment haalde ons land dus geen of heel weinig elektriciteit uit kernenergie, vandaag is dat aandeel - 37 jaar en nog vier kerncentrales later - opgelopen tot zowat 55 procent. Naast kernenergie, halen we elektriciteit uit onder meer steenkool, petroleum, aardgas, biomassa, afval, water, zon en wind.
Met de tijdelijke stillegging van Doel 3 en Tihange 2 wegens bijkomend onderzoek naar scheurtjes in het reactorvat werd het debat over de energievoorziening in België weer actueel. Ter vergelijking: dit is de maximumcapaciteit van de verschillende centrales (afgeronde cijfers):
- Doel 1 (1975): 450 megawatt
- Doel 2 (1975): 450
- Doel 3 (1982): 1.000
- Doel 4 (1985): 1.050
- Tihange 1 (1975): 950
- Tihange 2 (1983): 1.000
- Tihange 3 1985): 1.000
Doel 1 en 2 werden in 1975 operationeel en werden gebouwd om 30 jaar mee te gaan. Hun levensduur werd al met 10 jaar verlengd, en in principe gaan ze dicht over 2 jaar.
Hoewel Tihange 1 even oud is als Doel 1 en 2, besliste de regering-Di Rupo om de levensduur van die centrale nog eens met 10 jaar te verlengen bovenop de eerdere verlenging van 10 jaar, zodat ze dus tot 2025 kan blijven draaien. Ze zal er dan 50 jaar hebben opzitten, net even lang als het geleden is dat de eerste baby-centrale in ons land elektriciteit ging leveren.
Michael Torfs
