"Vrijheidsberoving als sanctie moet laatste toevlucht zijn"

Ook in andere Europese landen is er een acuut probleem van overbevolking in de gevangenissen. Zakte in Europa het aantal gedetineerden per 100 plaatsen van 99.5 tot 98 tussen 2011 en 2012, dan torent België met 131.7 gedetineerden per 100 beschikbare plaatsen boven vele andere lidstaten uit.

Een opvallend gegeven voor ons land is het grote aantal gedetineerden met een lange straf. België is, op twee landen na, het land met het hoogste percentage (6,4 procent) gevangenen die een straf van 20 jaar of meer uitzitten, dat is drie keer hoger dan het Europese gemiddelde.

Als we kijken naar de aard van de misdrijven voor het hele onderzoeksgebied van 47 landen, dan valt het op dat in 20 procent - of één op de vijf - van de gevallen gaat om diefstal en in 17 procent van de gevallen om drugsdelicten. Doodslag is in het geding bij 13 procent van de straffen.

Wat de aanwezigheid van vreemdelingen in de gevangenissen betreft, valt op dat de vreemde populatie in Oost- en Midden-Europese landen niet boven de 10 procent komt, terwijl dat in West- en Zuid-Europa varieert van 30 tot 75 procent van de totale gevangenispopulatie, en hun aandeel is vooral de laatste jaren erg toegenomen.

In België ligt het aantal vreemdelingen in de gevangenissen op 45 procent - ter vergelijking: in Spanje (Catalonië uitgezonderd), Zweden en Noorwegen is dat 32 procent, in Oostenrijk 47 procent en in Zwitserland 74 procent..

Wat België betreft zeggen de onderzoekers dat ons land sinds de periode van het onderzoek wel vooruitgang heeft geboekt door de bouw van nieuwe gevangenissen en een beleid dat meer gericht is op elektronisch toezicht via de enkelband voor lichtere straffen.

Het rapport zegt dat vele lidstaten onvoldoende maatregelen nemen die een alternatief voor gevangenisstraf kunnen zijn. "Vrijheidsberoving als sanctie moet de laatste toevlucht zijn", zegt Thorbjorn Jagland, secretaris-generaal van de Raad van Europa. "Er zijn andere mogelijkheden, zoals gemeenschapsdienst, verplichte behandelingen en elektronisch toezicht."

"De beste manier om de overbevolking tegen te gaan is een beleid van lichtere straffen", zegt een van de auteurs van het rapport, "maar dat ligt politiek nogal gevoelig. Toch hebben de Spanjaarden dat onder meer voor drugsdelicten gedaan en ze komen nu  beter uit de statistieken. Ook Nederland heeft zijn bestraffingsbeleid omgeturnd, wat er toe  leidt dat ze gevangenissen kunnen sluiten in plaats van er nieuwe te moeten bouwen."

"De cijfers zijn ondertussen achterhaald", zegt minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD) in een reactie op het rapport van de Raad van Europa. "Het rapport spreekt over cijfers van 2011 en 2012 en houdt dus geen rekening met wat er de voorbije twee jaar gerealiseerd is".

"Op twee jaar tijd hebben we in België enorme vooruitgang geboekt op het vlak van strafuitvoering", stelt Turtelboom. De overbevolking daalde met 10 procent en dankzij de verbetering van het elektronisch toezicht worden ook de korte straffen opnieuw uitgevoerd. De situatie vandaag is dus helemaal anders dan in 2012".