Grondwet blijft het land van de farao's verdelen

Vandaag en volgende zaterdag stemt Egypte in een referendum voor of tegen de nieuwe grondwet. Waarnemers denken alvast dat de grondwet er komt, de oppositie en mensenrechtenorganisaties hopen van niet. Zij zetten enkele serieuze vraagtekens bij de tekst.
AP2012

De Egyptische president Mursi kreeg de afgelopen weken bakken, vaak erg ongenuanceerde, kritiek over zich heen door de oppositie en door westerse waarnemers. Hij zou een “staatsgreep” hebben gepleegd en zichzelf tot nieuwe farao hebben gekroond, maar wat is er nu eigenlijk aan de hand in het land van de piramides?

President Mursi had zichzelf - naar eigen zeggen - tijdelijk meer macht gegeven naar aanloop van het referendum voor de nieuwe grondwet. Na grote protesten is die machtsuitbreiding teruggeschroefd, maar heeft het leger wel de opdracht gekregen om de orde te bewaren en de toelating verkregen om eventueel burgers te arresteren.

Het leger behoudt die macht tot de uitslag van het referendum voor de nieuwe grondwet, dat vandaag en volgende zaterdag plaatsvindt, bekend is.

Boycotten of "nee" stemmen?

Het Egyptische volk wordt intussen al een tijdje opgeroepen om voor de grondwet te stemmen. Voorstanders van die grondwet zijn vooral in meer radicale kringen terug te vinden. Bij de campagne worden slogans à la “stemmen tegen de grondwet, is stemmen tegen de islam” niet geschuwd.

De oppositie verwijt Mursi dat de radicale vleugel van de Moslimbroeders de pen heeft vastgehouden bij het schrijven van de nieuwe grondwet. En dat klopt ook gedeeltelijk, maar dat heeft de intern erg verdeelde oppositie vooral aan zichzelf te danken.

Verschillende oppositiepartijen, waaronder de partij van Mohamed El Baradei, hebben de grondwetgevende vergadering (kleine foto) geboycot uit protest voor het overwicht van de fundamentalisten. Met als gevolg dat die dus met weinig tegenstand hún grondwet hebben kunnen goedkeuren.

Hoewel de oppositie zich voor het eerst verenigd heeft onder de naam “Nationaal Reddingsfront”, blinkt ze vooral uit in verdeeldheid en is er lang gekibbeld of het referendum nu moest worden geboycot of de grondwet massaal moest worden weggestemd.

Intussen zijn de grootste oppositiepartijen het eens geworden om “nee” te stemmen. “Een grondwet die onze rechten en vrijheden elimineert, is een grondwet die eerder vandaag dan morgen moet sneuvelen”, klinkt het bij Mohamed El Baradei, de Nobelprijswinnaar die optreedt als woordvoerder van de oppositie.

AP2012

HRW spaart kritiek niet

Niet alleen in oppositiekringen worden vraagtekens geplaatst bij de nieuwe grondwet. Ook mensenrechtenorganisaties zijn niet onverdeeld tevreden met wat nu op tafel ligt. Volgens Human Rights Watch (HRW) staan er zeker goeie elementen in het grondwetsvoorstel, maar zijn er ook enkele serieuze tekortkomingen.

Zo is HRW blij dat de grondwet martelen en ongeoorloofde arrestaties verbiedt. Ook de vrijheid van vereniging en recht op privacy vindt de mensenrechtenorganisatie goed. Dat in de laatste versie van de grondwet, een artikel dat militaire rechtbanken voor burgers verbiedt, is weggelaten, baart de organisatie zorgen.

Daarnaast stoort HRW zich aan de vaagheid waarmee sommige zaken zijn verwoord. Zo staat in artikel 81 te lezen dat geen enkele wet de fundamentele vrijheden kan beperken, tenzij ze contradictorisch zijn aan de waarden van het Egyptische gezin, morele waarden en de openbare orde (artikel 10). Drie zaken die zeer ruim geïnterpreteerd kunnen worden en die impliceren dat morele (lees: islamitische) waarden boven de fundamentele rechten staan.

Er staan nog andere zaken in de grondwet die de wenkbrauwen doen fronsen. Hoewel artikel 45 de meningsvrijheid beschermt, is het beledigen van een individu of een profeet verboden. Ook het gedeelte over godsdienstvrijheid rammelt. Zo is die enkel beschermd voor moslims, christenen en joden, maar niet voor andere minderheden. De islam wordt overigens de staatsgodsdienst en de basis voor alle wetten, tenzij voor specifieke religieuze zaken binnen het christendom of het Jodendom.

Ook vrouwenrechten zijn een heikel punt in de tekst. Al is het wel positief dat een eerder artikel dat vrouwenrechten specifiek verbond met de islam, is geschrapt. Opmerkelijk, hoewel discriminatie op basis van geslacht specifiek vermeld is in de preambule, is het niet verboden door de grondwet zelf. Daar spreekt men niet meer over man en vrouw, maar over "burgers".

AP2012

Mogelijke gevolgen

Het blijft afwachten of het Egyptische volk de grondwet goedkeurt. Een nieuwe grondwet is alvast noodzakelijk voor het land om uit de politieke impasse te geraken en het hoofdstuk van de dictatuur van “verlicht despoot” Hosni Moebarak eindelijk af te sluiten.

Al blijft het uiteraard gissen of wat nu voorligt effectief de grondwet is die het land nodig heeft. Pessimistische waarnemers vrezen dat Egypte hiermee "met farao Mursi" (kleine foto) afglijdt naar het fundamentalisme, zoals dat eerder met Iran gebeurd is. Volgens meer optimistische analyses zal het nooit zover komen. Daarvoor is Egypte veel te sterk afhankelijk van westers geld en toerisme.

Waar de waarnemers het wel over eens zijn, is dat de grondwet het waarschijnlijk wel zal halen. Enerzijds door de late mobilisatie van de oppositie en het onderlinge gekissebis. Anderzijds doordat de Moslimbroeders en salafisten volop inzetten op religie en daarmee de emoties van de Egyptenaren bespelen.

AP2012

Meest gelezen