Japanse vrouwen moeten kiezen tussen werk of huishouden

Twee jaar na de tsunami en de kernramp in Fukushima is radiojournaliste Veerle De Vos teruggekeerd naar Japan. Met de steun van de Koning Boudewijnstichting is ze gaan kijken wat de thema's zijn waar de Japanse samenleving mee te maken heeft.

Ik ontmoet Yoko Sekiguchi in Tokio op een toepasselijke plek: onder "Maman", één van de grote moederspinnen van de Frans-Amerikaanse kunstenares Louise Bourgois (foto). Wat Yoko overkwam, is iets wat veel moeders in Japan zullen herkennen.

Toen ze in 2008 zwanger werd, werkte ze op de buitenlandse licentieafdeling van videospelletjesgigant Konami. Na negen maanden bevallings- en ouderschapsverlof – relatief kort naar Japanse normen – was ze helemaal klaar om terug te komen, ze had zelfs een Filipijnse nanny in huis genomen.

Maar twee weken voor ze terug aan het werk zou gaan, kreeg ze een telefoontje van de HR-afdeling van het bedrijf. Daar deelden ze haar simpelweg mee dat ze voortaan op een andere, binnenlandse afdeling zou werken. En haar salaris werd met 50 procent ingekrompen.

Yoko (foto) vroeg een onderhoud met haar baas – een vrouw notabene – maar die kon het nieuws alleen maar bevestigen. Ze voegde er nog aan toe dat ze niet dacht dat de job die ze vroeger deed, te combineren viel met een baby in huis.

Na enkele weken nadenken, neemt Yoko een drastische beslissing. Ze dagvaardt haar bedrijf voor de discriminatie tegen vrouwen. Iets uitzonderlijks in Japan, waar van werknemers absolute loyaliteit wordt verwacht.

"Ik wist dat geen enkel Japans bedrijf me nog in dienst zou nemen", zegt ze op die zonnige middag in Tokio, "maar ik vond dat ik dit moest doen, misschien kon mijn rechtszaak ook andere vrouwen motiveren om dit soort praktijken niet langer te pikken."

Een gelijkaardig verhaal vind ik bij Yukari Horie (foto). Samen met een andere vrouw heeft ze een consulting bedrijf opgericht, Arrow Arrow. Daar willen ze vrouwen coachen die na het moederschap hun weg niet meer vinden op de arbeidsmarkt.

Vooral kmo’s staan niet te springen om vrouwen in dienst te houden. Nochtans heeft Japan wetten die vrouwen op de werkvloer moeten beschermen. "Maar bedrijven gaan soms slinks te werk", zegt Yukari, "ze geven vrouwen die uit bevallingsverlof terugkomen bijvoorbeeld een bureau zonder ramen of zonder computer, in de hoop dat ze uiteindelijk zelf ontslag zullen nemen." Heeft het te maken met traditie, wil ik weten.

"Het heeft te maken met die heel bijzondere Japanse arbeidscultuur", zegt ze. "Bedrijven in Japan verwachten totale devotie van hun werknemers en lange uren. Voor vrouwen met kinderen is het erg moeilijk om dat nog op te brengen."

"Zeker als ze getrouwd zijn met een man van wie dat ook verwacht wordt. Waardoor ze er dus thuis quasi alleen voor staan." Ze zucht. "De maatschappij vraagt erg veel van mensen hier", zegt ze. "Zowel van vrouwen als van mannen."

"Eén van de gevolgen is een bijzonder laag geboortecijfer. Als vrouwen moeten kiezen tussen 100 procent toewijding op de werkvloer of 100 procent toewijding in het huishouden, kiezen ze steeds vaker voor het eerste."

Met Yoko Sekiguchi liep het uiteindelijk beter af. "Ik heb mijn rechtszaak uiteindelijk gewonnen", zegt ze, "in beroep. De rechter oordeelde dat Konami vrouwen na hun bevalling niet anders mocht behandelen dan voordien."

Heeft dat ook iets ten gronde veranderd, wil ik nog weten. "Bij Konami althans wel", zegt ze. "Dat hoor ik toch van vrouwelijke ex-collega’s." En Yoko zelf? "Ik ben rechten gaan studeren", zegt ze. ‘En enkele weken geleden ben ik afgestudeerd. Er is weer van alles mogelijk."

Dit artikel kwam tot stand met de steun van het Marillo Fund en de Belgium-Japan Association.

Meest gelezen