"Geen andere keuze dan nucleaire centrales te heropenen"

Drie jaar nadat een verwoestende tsunami de kuststreek in het noordoosten van Japan vernielde, moet het grootste deel van de heropbouw nog beginnen. Honderdduizenden mensen leven nog altijd in tijdelijke woningen, een flink deel daarvan zijn mensen die in de buurt van de kerncentrale van Fukushima woonden. Ook voor hen is de ellende nog niet voorbij. Veerle de Vos bracht drie jaar geleden verslag uit van de ramp. Ze sprak met de Japanse ambassadeur in Brussel over de moeizame heropbouw.
AP2014

"We waren voorbereid op een zware aardbeving", zegt ambassadeur Mitsuo Sakaba in Brussel. “Aardbevingen maken we vaak mee in Japan, grote en kleine. Maar een tsunami van deze omvang, dat was 1.200 jaar geleden. Dat was te lang, de herinnering aan die ramp was vervaagd." Drie jaar nadat de golven op enkele uren tijd een gebied van 400 vierkante kilometer overspoelden, is de situatie nog verre van normaal, de wonden in het landschap zijn nog overal zichtbaar. Meer dan 100.000 mensen leven nog altijd tijdelijke woningen.

Waarom het zo lang duurt voor er met de eigenlijk heropbouw kan begonnen worden, heeft alles te maken met de zee. De mensen hier leefden van de zee, en voelden zich veilig achter dijken en tsunamimuren, die op sommige plekken 10 meter hoog waren. Maar die veiligheid bleek schijn, golven van 15 tot 20 meter hoog gingen over alle opgeworpen barrières heen en namen alles mee, op sommige plekken tot kilometers ver in het binnenland. En dus moest langs de hele verwoeste kuststrook de vraag beantwoord worden of de steden en dorpen op dezelfde plek zou heropgebouwd worden.

Op sommige plekken werd ervoor gekozen om het terrein op te hogen, in andere kuststeden zijn er plannen om nog hogere tsunamimuren op te trekken. Maar op heel wat plekken is ervoor gekozen om het vroegere centrum te verplaatsen, naar het binnenland. Maar omdat meteen na de smalle kuststrook de heuvels beginnen, heeft dat heel wat praktische gevolgen, zegt ambassadeur Sakaba: “Niet alleen de huizen moeten verplaatst worden, maar ook de infrastructuur. Alle spoorlijnen bijvoorbeeld, van het noorden naar het zuiden, liepen dicht bij de kust. Als die verplaatst moeten worden naar het binnenland, heeft dat heel wat voeten in de aarde. Hetzelfde geldt voor het wegennet. De plannen voor die heropbouw worden nu opgemaakt."

© Q. Sakamaki 2011

En dan is er Fukushima

Ook in Fukushima blijft de toestand drie jaar na datum precair. Meteen nadat duidelijk werd dat het koelsysteem van de centrale geraakt was, werden enkele tienduizenden mensen geëvacueerd. Later werd de veiligheidszone uitgebreid en moesten in totaal meer dan 100.000 inwoners elders ondergebracht worden. De meesten van hen zijn nog altijd niet teruggekeerd.

Maar voor zo’n 300 mensen is er goed nieuws: zij mogen vanaf volgende maand terugkeren: "Het hele gebied rond de kerncentrale is ingedeeld in drie delen", zegt ambassadeur Sakaba. "In het deel waar de besmetting het laagst was, is de afgelopen jaren hard gewerkt aan de ontsmetting, door het afgraven van grond bijvoorbeeld. Daar mogen op termijn enkele tienduizenden mensen terug naar huis. Helaas is er ook een deel van het gebied waar we niet zeker zijn of de mensen ooit zullen kunnen terugkeren. Daar raden we de mensen aan om hun leven elders uit te bouwen. Ze krijgen daarbij hulp van de overheid."

Maar ook in gebieden waar mensen binnenkort mogen terugkeren, is nog veel werk aan de winkel. Na drie jaar ligt het gebied er verwilderd bij. Er lopen wilde varkens rond in de tuinen, en struiken en bomen zijn overal hoog opgeschoten. Niet iedereen wil terugkeren, sommige mensen vrezen dat de straling nog altijd te hoog ligt. "Het is een erg arbeidsintensief proces. Naast het ontsmettingswerk, moeten er ook weer scholen heropgebouwd worden, en ziekenhuizen en winkelcentra. Dat neemt allemaal er veel tijd in beslag", zegt de ambassadeur.

En dan is er de centrale zelf. Daar blijven arbeiders in moeilijke omstandigheden worstelen met hoogradioactief grondwater, dat van de heuvels de centrale binnenloopt. Nu al staat vast dat het nog tientallen jaren zal duren voor de centrale volledig ontmanteld zal zijn. "We hebben alle mogelijke expertise nodig om de centrale te ontmantelen. Een van de partners die ons daarbij helpt is het studiecentrum voor kernenergie in Mol bijvoorbeeld. Maar nu al weten we dat het 30 tot 40 jaar zal duren, voor het werk volledig afgrond zal zijn."

AP2013

Twee belangrijke lessen

Sinds de ramp liggen zowat alle 50 kerncentrales stil. De regering heeft extra veiligheidsvoorschriften uitgevaardigd en centrales moeten daar voortaan aan beantwoorden. Toch heeft de Japanse regering onlangs een langetermijnenergieplan voorgesteld waarin de productie van kernenergie is opgenomen.

"Meer dan 50 procent van de bevolking staat achter deze beslissing om een aantal centrales te heropenen. De bevolking beseft dat we niet genoeg andere energiebronnen hebben", zegt ambassadeur Sakaba. "Maar tegelijkertijd is er een consensus om de afhankelijkheid van kernenergie te verminderen, en nieuwe energiebronnen te ontwikkelen. Maar kernenergie blijft een goedkope manier om energie te produceren, en het is een zekere energiebron. Op dit ogenblik hebben we geen andere keuze."

"We hebben twee belangrijke lessen geleerd uit dit drama", zegt de ambassadeur. "De eerste les is solidariteit. Op vijf jaar tijd is er ongeveer 200 miljard euro uitgetrokken voor de heropbouw in het getroffen gebied. Een groot deel van dat geld komt van donaties, maar ook van extra belastingen en looninlevering van ambtenaren, bijvoorbeeld. De meeste mensen beseften dat ze solidair moesten zijn met de getroffen landgenoten in het noordoosten. Wat we nog hebben geleerd is dat we het verleden nooit mogen vergeten. Ook al is iets 1.200 jaar geleden, we moeten er altijd op voorbereid zijn dat het zich kan herhalen."

Image supplied by Capital Pictures

Meest gelezen