De Krim woog al eerder op de Europese geschiedenis
Het eerste jaartal dat we moeten onthouden is 1783. Toen maakte de Russische tsarina Catharina II van een burgeroorlog in het Krim-khanaat gebruik om dat gebied in te lijven. Daarmee werd in Europa een punt gezet achter de Mongools-Turkse dreiging vanuit het oosten die bestond sinds de veldheer Batu (links), kleinzoon van Dzjenghis Khan, in 1240 in Zuid-Rusland, Oekraïne en Kazachstan zijn rijk van de Gouden Horde had opgericht, de voorloper van het Krim-khanaat.
Na de verovering door Rusland werd in Sevastopol op de Krim een marinebasis gesticht, waarmee de tsaren hun invloed in de Zwarte Zee en de Balkan wilden uitbreiden tot de Bosporus in Istanbul, de poort naar de Middellandse Zee.
Krimoorlog beëindgde Russische dominantie
Een tweede belangrijke periode voor Europa en de Krim was de beruchte Krimoorlog die tussen 1853 en 1856 werd uitgevochten tussen Groot-Brittannië en Frankrijk aan de ene kant en Rusland aan de andere kant.
Die oorlog maakte niet enkel een einde aan het overlegmodel tussen de Europese grootmachten van na het Congres van Wenen in 1815, maar ook aan de grote invloed die Rusland in Europa had overgehouden nadat het mee Napoleon I had verslagen. Sindsdien had Rusland een halve eeuw lang de Europese politiek in conservatieve zin kunnen beïnvloeden. Nadat Britten en Fransen de Krim hadden veroverd, was die invloed weg en werd een nieuw Europees machtsevenwicht mogelijk. Onder meer Duitsland en Italië zijn nadien als staten herenigd en konden zo hun rol op het Europese toneel spelen.
Yalta of plannen voor een nieuw Europa
De Tweede Wereldoorlog (1939-1945) bracht de Krim opnieuw op het voorplan. Bij de herovering door de Sovjets op de Duitsers in 1944 liet Sovjetleider Stalin alle Krim-Tataren uit hun thuisland deporteren naar Siberië. Meer dan 40% van hen zijn daarbij omgekomen in wat niet enkel een etnische zuivering, maar ook genocide was.
In februari 1945 werd de tweede vergadering van de "Big Three" in Yalta op de Krim gehouden om de plannen voor Europa na de Duitse nederlaag uit te tekenen. De Britse premier Winston Churchill en VS-president Franklin Roosevelt waren daar toen te gast bij Stalin.
Het werd een moeizaam gesprek, de dreiging van Hitler was toen al tanende en het onnatuurlijke bondgenootschap met Stalin stond op losse schroeven. VS-diplomaat George Kennan merkte toen al op dat Stalin -ondanks alle vage beloften- zijn wil zou opdringen aan dat deel van Europa dat zijn troepen in handen zouden krijgen. Sommigen historici beschouwen de top van Yalta dan ook als het voorspel van de Koude Oorlog.
Beginpunt van een nieuwe Koude Oorlog?
In 1954 hevelde Stalins opvolger Nikita Chroestsjow (1953-1964) de Krim van Rusland over naar Oekraïne. Dat was een symbolische geste van de Sovjetleider die een etnische Rus uit Oekraïne was. Het betekende ook niet veel zolang Rusland en OekraÏne in dezelfde Sovjet-Unie zaten. Na de deportatie van de Tataren was de Krim evenwel herbevolkt met Russen en die waren toen niet zo tevreden.
Bij de val van de Sovjet-Unie in 1991 werd Oekraïne onafhankelijk en toen kwam het wel tot spanningen met de Krim. Tenslotte werd een compromis gevonden: de Krim kreeg een ruime autonomie en Rusland erkende in 1994 samen met de Westerse machten dat de Krim zou blijven deel uitmaken van Oekraïne.
Die belofte heeft Poetin nu gebroken. Hij loopt er wel grote risico's mee, want anders dan bij de inlijving van Abchazië en Zuid-Ossetië na de oorlog met Georgië in 2008, is de kans op langdurige spanningen met het Westen nu wel erg groot geworden. Dit keer zal een westerse leider niet zo gauw op de "resetknop" drukken en dat kan Rusland en zijn economie op termijn zuur opbreken.