Loft oder Liebe in Berlijn

Gentrification is de naam voor een fenomeen waar veel grootsteden mee te kampen hebben: woonwijken die opgewaardeerd worden door de komst van nieuwe bewoners uit een beter milieu. Zo ook in Berlijn, zeker sinds de stad na de val van de muur opnieuw de hoofdstad van Duitsland is geworden en een hele schare nieuwe bewoners aantrekt.

Lage huurprijzen in de voormalige Oost-Duitse wijken van de stad maken die buurten bijzonder aantrekkelijk voor jonge inwijkelingen. Op hun beurt voegen zij waarde toe aan de stadsbuurten, door alternatieve culturele centra, galerijen of cafés te openen.

Dat brengt een opwaardering mee, die de buurten vervolgens weer aantrekkelijk maakt voor investeerders en meer kapitaalkrachtige avonturiers die een bourgeois infuus toedienen aan de nieuw gevestigde bohémien scène. Zo gaan niet alleen de woon- en leefkwaliteit in die wijken de hoogte in, maar ook de prijzen.

Gentrification is een tweesnijdend zwaard. Stadsbuurten worden vernieuwd, maar ten koste van de oorspronkelijke bewoners. Zij worden uit de markt geprijsd en gedwongen hun oude buurt te verlaten. Het vertrouwde bruine café verdwijnt en er komt een biowinkel in de plaats. Waar de plaatselijke kruidenier was, is nu een kunstgalerij, en dan nog één en nog één... Loft-living doet zijn intrede.

Dure bolides in de fik

Zoiets roept weerstand op, en de linkse alternatieve beweging maakt daarvan gretig gebruik om zich te manifesteren. Berlijn kent de laatste jaren toenemend gewelddadig protest uit linkse, "autonome" hoek, en vaak is dat gericht tegen de nieuwe rijken die de wijken komen "verzieken met geld, design en dure auto's". In de stad is het in brand steken van dure bolides een populaire sport! De teller staat nu op 494. En er komen er elk moment bij.

Ondertussen reageert ook de middenklasse op wat nu al "Supergentrification" wordt genoemd. Dat wil zeggen dat er niet enkel meer gerenoveerd wordt, maar dat men in een tweede fase overgaat op de constructie van nieuwbouwwoningen. Die zijn voor het merendeel gericht op verkoop, en niet langer op verhuur. Nieuwe eigenaars, die in grootse luxe willen wonen, trekken binnen in wat voorheen volkswijken waren.

Professor Andrej Holm doceert aan de Humboldt Universiteit. Hij analyseert het fenomeen an sich, en onderzoekt de gevolgen ervan op de demografische samenstelling van de stadsbuurten die betrokken zijn in het proces. Gentrification veroorzaakt binnenstedelijke migratie. De mensen zijn meestal te arm om uit de stad weg te trekken, en moeten noodgedwongen doorschuiven naar andere delen van dezelfde stad – vaak aangrenzende wijken. Dat verstoort de sociale mix, niet alleen in de wijk die wordt achtergelaten, maar ook van de nieuwe bestemming.

Sexy, maar zo arm als de straat

Infrastructuur is een ander probleem. Prenzlauerberg, één van de meest geliefde buurten van het voormalige Oost-Berlijn, wordt tegenwoordig voor 60% bevolkt door relatief welgestelde mensen tussen 25 en 45 jaar oud met (veel) jonge kinderen. De buurt bouwt aan ijltempo scholen bij en zal als het ware moeten "mee groeien" met die nieuwe jonge bewoners. Dat kost heel veel geld, geld dat de stad niet heeft, want Berlijn is misschien wel sexy, maar zo arm als de straat…

Het studie-thema van Holm heeft hem niet alleen publicaties opgeleverd, maar ook huisarrest. In 2006 is hij gearresteerd op verdenking van terrorisme omdat hij betrokken zou zijn (geweest) bij heftige protestmanifestaties. Maar de antigentrification beweging protesteert niet alleen, ze geeft ook tips om het fenomeen tegen te gaan of te voorkomen. Zo kan je plasticzakken van de Lidl voor je venster hangen, een (papieren) schotelantenne doet ook wonderen, of je kan een briefje aan je deur hangen waarop staat dat je de huur of de gasrekening niet meer kan betalen...

Voor de actievoerders is de inzet alvast duidelijk : Loft oder Liebe!

Nicky Aerts

Meest gelezen