"Stoute" journaliste op bezoek bij Mandela
Op 11 juni 1988 zond de BBC "The Nelson Mandela 70th Birthday Tribute Concert" uit. Het was een concert in het Wembley Stadion in Londen voor 72.000 aanwezigen en met bijna één miljard tv-kijkers in meer dan 60 landen. Het maakte van Nelson Mandela voorgoed een icoon.
In de jaren ervoor was er al de hit geweest van Special AKA, "Free Nelson Mandela", (1984), maar eigenlijk was Mandela tijdens de eerste 20 jaar van zijn gevangenschap internationaal geen bekend figuur, hij was eigenlijk zo goed als vergeten.
Dat veranderde in de tweede helft van de jaren 80. Zelfs in Vlaanderen, waar toch een sterke Protea-lobby de blanke minderheidsregering in Zuid-Afrika steunde, was er een groeiende sympathie en belangstelling voor deze wat schimmige figuur, van wie bijna niemand wist hoe hij die vele jaren opsluiting had doorstaan.
Geen visum
En dus, jawel, op zondag 11 februari 1990 werd zijn vrijlating zelfs op de toenmalige BRT rechtstreeks uitgezonden: in de live-talkshow met Jessie De Caluwé op zondagnamiddag.
Bij de beelden uit Paarl - Nelson Mandela en Winnie die hand in hand uit de oprijlaan van de Victor Verstergevangenis komen gewandeld - mocht ik dan commentaar geven. Maar inwendig was het wel knarsetanden dat ik er niet zélf kon bij zijn. Niet mocht. Want ik kreeg geen visum van Pretoria.
Ik had dat al aangevraagd op 2 februari 1990, de dag dat de Zuid-Afrikaanse president Frederik Willem De Klerk in het Kaapse parlement had aangekondigd dat hij het ANC, het African National Congress, weer zou toelaten én dat hij Nelson Mandela en alle politieke gevangenen zou vrijlaten.
Maar ondanks alle aangekondigde democratisering wilden de Zuid-Afrikanen toch liever geen "stoute" journalisten over de vloer.
Ik had in 1982, 1983 en 1986 meerdere maanden stiekem als journalist door Zuid-Afrika gereisd (in mijn vakantie en met opgespaarde recuperatietijd). Telkens met een toeristenvisum, maar elke keer met als enige bedoeling de politiek van het land en de interne oppositie tegen apartheid beter te leren kennen.
In 1986 publiceerde ik dan, samen met mijn toenmalige collega en nog altijd levensgezel, Daniël Buyle een boek: "Incognito, reisverslag uit Zuid-Afrika en Namibië", een reisreportage met meer dan twintig interviews met sleutelfiguren uit het anti-apartheidsverzet, onder anderen Desmond Tutu, Winnie Mandela, Ela Ramgobin, de kleindochter van Ghandi, Alan Boesak…
Maar het gevolg was dat ik persona non grata was geworden en dus, zelfs bij de politieke koerswending in Pretoria, niet zomaar weer binnen mocht.
Nelson Mandela himself
Uiteindelijk hebben – ere wie ere toekomt – toenmalig CVP-Kamerlid Luk D’hoore en Mark Eyskens, zijn partijgenoot en toenmalig minister van Buitenlandse Zaken, officieel protest aangetekend. Daarvoor zijn ze dan wel gezwicht in Pretoria: op maandag 12 februari mocht ik vertrekken.
Twee dagen later kreeg ik tot mijn eigen verbazing als een van de zeer weinigen toegang tot Nelson Mandela himself voor een interview. In de tuin van zijn huisje in Villakazie street in Soweto. Het feit dat mijn visum eerst geweigerd was, bleek achteraf een extra aanbeveling.
