100 jaar internationale vrouwendag

De internationale vrouwendag vindt zijn origine in Amerika. In 1909 heeft de socialistische partij in de VS de eerste "Nationale Vrouwendag" georganiseerd op 28 februari. Vijf jaar lang heeft de partij ook een "vrouwendag" georganiseerd op de laatste zondag van de maand februari.

Het initiatief kreeg internationale bijval: op een internationale meeting van de socialistische partij in Kopenhagen in 1910 werd beslist om wereldwijd een vrouwendag te organiseren als eerbetoon voor alle vrouwenbewegingen in de wereld en de groepen die strijden voor kiesrecht voor vrouwen.

Als gevolg van de beslissing op de conventie is in Oostenrijk, Denemarken, Duitsland en Zwitserland een internationale vrouwendag gehouden op 19 maart. Meer dan een miljoen mensen, zowel mannen als vrouwen, hebben deelgenomen aan allerlei activiteiten en bijeenkomsten.

De eisen van de feestvierders/manifestanten waren stemrecht, het recht om publieke functie te mogen uitoefenen, het recht op werk, het recht om naar school te gaan en tegen discriminatie op de werkplek.

In de komende jaren hebben steeds meer vrouwenbewegingen een vrouwendag georganiseerd rond eind februari of in maart. In 1913 is na vele discussies afgesproken om 8 maart te nemen als datum voor internationale vrouwendag.

In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit, ook de vrouwenbewegingen lieten zich niet onbetuigd. Binnen de mate van het mogelijke werden toch bijeenkomsten georganiseerd om hun solidariteit te betuigen aan de vrouwen in oorlog.

Op de laatste zondag van februari hebben de Russische vrouwen een "brood en vrede"-staking ingezet als reactie op het bericht dat de oorlog al aan 2 miljoen Russen het leven had gekost. De staking duurde uiteindelijk 4 dagen. Toen zijn de tsaar en het voorlopig bewind gezwicht voor de eisen van de vrouwen en hebben ze hen stemrecht gegeven.

De dag waarop de staking begon was 23 februari, volgens de Juliaanse kalender die Rusland toen volgde. Volgens de Gregoriaanse kalender, elders in gebruik, is dat 8 maart.

Na de Eerste Wereldoorlog krijgt de internationale vrouwendag elk jaar meer weerklank, zowel in de ontwikkelde als in de ontwikkelingslanden. Er was geen centrale organisatie die de vrouwendag structuur of ondersteuning gaf. Het initiatief ging telkens uit van de landelijke vrouwenbeweging.

Elk land had ook zijn eigen bekommernissen, maar in het algemeen was 8 maart een dag om de vrouwenrechten en de gelijkheid tussen man en vrouw onder de aandacht te brengen.

Sinds het ontstaan van de Verenigde Naties heeft de organisatie ook telkens de evenementen en bijeenkomsten in de verschillende landen gesteund. Niet veel later heeft de VN ook getracht om alle nationale initiatieven omtrent vrouwenrechten te coördineren en de sociale, politieke en economische processen hieraan gerelateerd te ondersteunen.

De Verenigde Naties hebben het jaar 1975 uitgeroepen tot het "Jaar van de vrouw". Dat jaar kreeg 8 maart ook de officiële status van "internationale vrouwendag en internationale dag van de vrede" van de VN. Het is traditie dat de secretaris-generaal dan een toespraak houdt over vrouwenrechten en de situatie van vrouwen in de wereld.

Twee jaar later heeft de Algemene Vergadering een resolutie goedgekeurd waarin staat dat alle lidstaten, los van 8 maart, ook zelf een vrouwendag mogen vastleggen in overeenstemming met de nationale en historische gewoonten. In België wordt elk jaar op 11 november vrouwendag gevierd.

De internationale vrouwendag van de VN is in veel landen een officiële feestdag geworden. In sommige landen is het dan traditie dat de mannen hun vrouw, hun vriendin, hun moeder en/of hun vrouwelijke collega's in de bloemetjes zetten of een cadeautje geven. In andere landen heeft vrouwendag meer de status van "moederdag" bij ons en geven de kinderen hun moeders en grootmoeders cadeautjes.

Afghanistan, Armenië, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Burkina Faso, Cambodja, China (alleen voor vrouwen), Cuba, Eritrea, Georgië, Guinee-Bissau, Kazachstan, Kirgizië, Laos, Madagaskar (alleen voor vrouwen), Moldavië, Mongolië, Montenegro, Nepal (alleen voor vrouwen), Oeganda, Oekraïne, Oezbekistan, Rusland, Tadzjikistan, Turkmenistan, Vietnam en Zambië.

Met de wissel van millennium merkt de vrouwenbeweging een mentaliteitsverandering, vooral bij de jongere vrouwen. De vraag rijst of zo'n vrouwendag nog wel nodig en nuttig is. Is de strijd niet gestreden? Staan niet alle vrouwen op gelijke hoogte met de mannen?

In de westerse samenleving lijkt de strijd veelal gestreden, hoewel cijfers aantonen dat vrouwen nog altijd systematisch minder verdienen dan mannen voor hetzelfde werk. Bij ons is er bijvoorbeeld ook de discussie over de vertegenwoordiging van vrouwen in de raden van bestuur van bedrijven. Moeten daarvoor quota opgelegd worden opdat er een meer gelijke vertegenwoordiging komt?

Kijkend naar de ontwikkelingslanden of groeilanden is de strijd allerminst gestreden. In vergelijking met de mannen zijn vrouwen er benadeeld bijvoorbeeld op gebied van onderwijs en gezondheidszorg. Vrouwen zijn ook vaak het slachtoffer van geweld, de daders blijven vaak ongestraft.

Maar de laatste decennia heeft de vrouwenbeweging in veel landen vooruitgang geboekt, waar ze zelf graag mee uitpakt. Zo dringen steeds meer vrouwen door in de traditionele "mannenbastions", zoals de politiek, de overheid en het bedrijfsleven. Elk jaar schrijven ook steeds meer (jonge) vrouwen zich in aan de universiteit of hogeschool.

In veel landen is er ook aandacht voor "vrouwvriendelijke maatregelen" waardoor een job beter te combineren valt met een gezinsleven. Omdat de positieve ontwikkelingen de negatieve toestanden overstijgen, is de nadruk op internationale vrouwendag verplaatst van een aanklacht van de slechte omstandigheden voor vrouwen naar een feest over de verwezenlijkingen.

Anke Fransen