Wat doet de machtigste man/vrouw ter wereld?

Na de onafhankelijkheid in 1776 vormden voormalige Britse kolonies in Noord-Amerika een losse confederatie, los zand is misschien een betere omschrijving. Er waren enkele presidenten van "het Continentaal Congres" -een vertegenwoordiging van de ex-kolonies- maar die waren nauwelijks meer dan voorzitters en hadden weinig of geen macht.

Tien jaar later gingen er stemmen op voor een echte federale staat en de grondwet van 1787 bracht drie sterke federale instellingen tot stand: de president, het parlement of Congres en het Hooggerechtshof. 

Als eerste president onder die grondwet werd George Washington (1789-1797, foto), de held van de Onafhankelijkheidsoorlog, gekozen. Hij vulde de uitvoerende functie in als een echte "decision maker" en gaf daarmee de richting aan voor zijn opvolgers. Huidig president Barack Obama  is de 44e man die de functie vervult. 

Volgens de grondwet is de president staatshoofd, regeringsleider en opperbevelhebber van het leger. Zo kiest hij zijn ministers zelf (of ontslaat ze) en dat geldt ook voor andere topfuncties zoals ambassadeurs, de toplui van instellingen zoals de CIA, het FBI, de Federal Reserve en de opperrechters van het Hooggerechtshof.

Die benoemingen moeten wel worden goedgekeurd door de Senaat en dat is geen formaliteit, want de parlementsleden hebben ook graag hun zegje en kunnen een benoeming blokkeren en de president dwingen om een andere keuze te maken.

De president kan ook wetgeving door het parlement sturen, maar hij kan eveneens zijn veto stellen tegenover beslissingen die door de kamers van het Congres genomen worden. Om dat ongedaan te maken, moeten beide kamers van het Congres dat veto met een tweederdemeerderheid wegstemmen.

Het is duidelijk dat een goede relatie met het Congres en liefst een gelijkgezinde meerderheid erg belangrijk is voor het Witte Huis. Vandaar dat de parlementsverkiezingen bijna even belangrijk zijn als die voor een president, al maken de media daar vaak minder heibel over.

Om president te worden, moet een kandidaat als Amerikaans burger in de VS geboren zijn, er minstens elf jaar gewoond hebben en minstens 35 jaar oud zijn.

In feite wordt een president niet rechtstreeks verkozen, maar officieel wordt hij aangeduid door een "Electoral College" van kiesmannen en -vrouwen. Die worden tijdens de presidentsverkiezingen aangesteld. Elke staat heeft recht op een aantal "electors" al naargelang het aantal inwoners. De kandidaat die in een staat wint, krijgt meestal ALLE kiesmannen van die staat achter zich, maar daar beslissen de staten zelf over.

Eens hij of zij verkozen is, krijgt de president een ambstermijn van vier jaar. Hij kan maximaal twee ambtstermijnen aan de macht blijven. Die laatste regel is echter pas in de jaren 50 ingevoerd.

De ambtswoning van de president ligt op 1600 Pennsylvania Avenue in de hoofdstad Washington. Dat gebouw werd pas op het einde van de 18e eeuw gebouwd en George Washington heeft er nooit gewoond. Zijn opvolger John Adams was de eerste bewoner.

Tijdens de oorlog met de Britten in 1814 werd het Witte Huis in brand gestoken, maar daarna werd het heropgebouwd en een paar keer aangepast. In 1909 liet president William Taft het "Oval Office" inrichten als kantoor. Opvallend is dat het Witte Huis veel kleiner is dan het gebouw van het Congres op Capitol Hill en dat is geen toeval. De "Founding Fathers" wilden zo een signaal geven dat ze geen nieuwe monarchie wilden toestaan.

Jos De Greef