Mormonen en pioniers
Rijdend door lege, ruige en bergachtige staten als Arizona, Utah en Wyoming ga je vanzelf meer respect ontwikkelen voor de pioniers en settlers die het westen in de negentiende eeuw doorploegden en open legden. Ik heb het niet zozeer over de eigenzinnige cowboys of fortuinjagers die we kennen uit de westerns en strips, maar wel over de Schotse, Duitse, Zweedse of Nederlandse families die in groepsverband duizenden kilometers aflegden, in huifkarren of te paard, om nieuwe nederzettingen te stichten in een vijandige omgeving.
Een van de opmerkelijkste en haast epische trektochten was de vlucht van de mormonen, onder leiding van Brigham Young, vanuit Illinois naar Utah. In Nauvoo, in Illinois, was hun stichter en leider Joseph Smith gearresteerd en daarna in de gevangenis gelyncht (1844). Zijn volgelingen deden wat ze al een paar keer hadden gedaan: opbreken, inpakken en wegtrekken. In Utah zaten ze - voorlopig – ver en afgelegen genoeg om een nieuwe, haast utopische eigen stad te kunnen bouwen: Salt Lake City. Daar konden ze ook, vooralsnog, hun polygame familiepatronen (één man, meerdere vrouwen) volhouden. Zowel de bet-overgrootvader als de overgrootvader van Mitt Romney maakten deel uit van de pioniersgroepen die in Utah neerstreken.
Utah, het Beloofde Land
In het historisch museum over de mormoonse kerk (officieel de Church of Jesus Christ of Latter Day Saints genaamd) in Salt Lake City wordt die heroïsche onderneming geëvoceerd met replica’s van stootkarren, huifkarren, blokhutten en meubilair uit die harde negentiende-eeuwse jaren.
De trek naar het westen is voor de mormonen het equivalent van de vlucht van de Israëlieten uit Egypte. Utah was hun Beloofde Land.
Decennialang leefden ze op gespannen voet met de federale regering in Washington, die geleidelijk haar gezag wou laten gelden in de regio en komaf wou maken met de polygamie. Het kwam zelfs tot gewelddadige botsingen en gevechten.
Tegen het einde van de eeuw capituleerde de mormoonse kerk en schafte ze de polygame praktijken af. Overgrootvader Romney weigerde zich daarbij neer te leggen en vluchtte met zijn uitgebreide kroost naar Mexico.
Eerste mormoonse president?
Eenmaal verzoend met Washington werden de mormonen fervente Amerikaanse patriotten. In Amerika had Joseph Smith zijn openbaringen gekregen en zijn nieuwe kerk gesticht. Ook in hun levensstijl – geen alcohol, geen koffie of thee, een strenge seksuele moraal – leken de mormonen een nieuwe versie te belichamen van het rigide puritanisme dat kenmerkend is voor de VS.
Tegelijk onthielden ze zich van agressieve zedenprekerij of morele kruistochten tegen de samenleving. Altijd ijverig en altijd nederig begonnen ze hun geloof uit te dragen buiten Amerika door jonge zendelingen uit te sturen over de hele wereld. De piepjonge Mitt Romney werkte twee jaar lang als zendeling in Frankrijk.
Romney laat het in zijn speeches telkens weer horen: "We, the US, are the hope of the planet". Is het zijn mormoonse geloof dat daarin doorklinkt - de overtuiging dat Amerika het nieuwe door God uitverkoren land zou zijn, waar de oorspronkelijke kerk van Christus door Joseph Smith in ere werd hersteld? Of is het gewoon het wijd verspreide, diep verankerde exceptionalisme dat je overal in Amerika terugvindt, tot in de toespraken van president Obama?
In elk geval zijn deze verkiezingen voor de mormonen wat het presidentschap van John Kennedy was voor katholieken: de finale uitbraak uit de marge. Mocht Romney de stembusslag winnen, dan zou dat opnieuw een historische primeur betekenen - de eerste mormoonse president van de VS.
Bert De Vroey
Volg Bert en Els op Twitter via @bertdevroey en @aeyelse.