Rode, blauwe en paarse staten

Niet elke inwoner van de Verenigde Staten leeft dezer dagen even hard naar de verkiezingen van 6 november toe. Dat ligt niet zozeer aan zijn of haar eigen politieke belangstelling of overtuiging, maar aan de plaats - lees: de staat - waar de betreffende burger woont. Toen ik door Wyoming, Utah of Kansas reed merkte ik weinig of niets van de presidentiële campagne: geen grasperkbordjes voor Romney of Obama, geen commercials op tv, nergens een meeting. In Ohio of Colorado daarentegen loop je het risico om dagelijks zes keer gebeld te worden door campagnemedewerkers, om in elk reclameblok op televisie drie politieke spotjes te moeten doorstaan of om geregeld in een verkeersopstopping vast te rijden omdat één van de kandidaten een volkstoeloop heeft veroorzaakt.

Dat verschil heeft niks te maken met ligging, grootte of bevolkingsaantal van de betrokken staten. De enige reden waarom de éne staat meer verkiezingstumult over zich heen krijgt dan de andere, is omdat het op sommige plaatsen reeds een uitgemaakte zaak is wie er wint, terwijl het elders nog alle kanten uit kan.

De verkiezingen in de VS worden gewonnen door te winnen in zoveel mogelijk staten. Elke zege per staat levert een aantal vertegenwoordigers op in het kiescollege, en daar moet je een meerderheid veroveren van 270 op 538. Bijna overal krijgt de winnaar àlle kiesmannen achter zich – zodat het niet uitmaakt of je in die staten met 2 % of met 15 % verschil wint. Daar waar de peilingen (en verder de geschiedenis, de traditie en het gezond verstand) met een veilige marge aangeven dat je de overwinning reeds op zak hebt, loont het volstrekt niet de moeite om daar nog geld, tijd en energie te verspelen. Omgekeerd hoeft ook de waarschijnlijke verliezer geen verdere moeite te doen. Kortom, in dat soort ideologisch helder afgelijnde staten wordt er geen zuchtje strijd geleverd.

De veilig republikeinse staten worden rode staten genoemd, de zekere democratische staten worden doorgaans blauw ingekleurd. Staten die bij verkiezingen beurtelings naar blauw of rood kantelen of swingen, worden tegenwoordig ook wel paarse staten genoemd. De verkiezingsstrijd speelt zich de laatste weken in feite nog af op een beperkte oppervlakte van een twaalftal paarse swing states. Dat rijtje kan evolueren: soms valt er eentje uit, soms komt er weer eentje bij. De campagnestrategen houden de peilingen strak in de gaten en verschuiven mensen en middelen (inclusief de kandidaat) van staat naar staat, zoals stratego-spelers hun legers inzetten op hun speelbord.

Dat alles is natuurlijk al lang bekend, maar hoe spannender de verkiezingen, hoe meer vragen er rijzen bij het systeem. Niemand kan rond de vaststelling heen dat een stem in Colorado in deze verkiezingsstrijd veel meer gewicht in de schaal kan werpen dan een stem in Wyoming.

Obama zelf stond het zijn toehoorders vorige week nog in te peperen in Denver: in deze verkiezingen zou Colorado wel ‘s de doorslag kunnen geven. En in de verkiezingsslag in Colorado kan élke stem de doorslag geven.

Je zal maar kiezer zijn in een paarse staat en door stomme omstandigheden geen tijd vinden om je stem te gaan uitbrengen: wat een verpletterende verantwoordelijkheid! Of hoe moeten de mensen in kantelstaat Virginia zich voelen die dinsdag nog bezig zullen zijn met het herstellen van water- of stormschade van de storm Sandy – en daardoor de verplaatsing naar het stembureau een keertje zullen overslaan? Niet voor niets legden beide campagnes zo’n grote nadruk op early voting: elke stem telt, en binnen is binnen. Je broer die in buurstaat Kentucky woont hoeft zich daarentegen helemaal geen zorgen te maken: zijn stem legt volstrekt geen gewicht in de schaal.

Mocht Amerika het meer gebruikelijke systeem volgen van de popular vote - wie landelijk de meeste stemmen behaalt, wint - dan zou de campagne ook in de blauwe en rode staten op het scherpst van de snee worden uitgevochten.

Dan zou een stem extra uit Wyoming even hard gegeerd zijn als een stem uit Colorado. Dan zouden er in Wyoming wat meer politieke spotjes op TV te zien zijn en in Colorado allicht wat minder (want de geldstroom is niet eindeloos). Dan zou het verkiezingsgeweld wat meer gespreid en verdund over de VS neerdalen. Allicht zouden ook de journalisten wat meer verspreid zitten, in plaats van allemaal op een kluitje in Ohio of Florida.

Het voordeel van een roadtrip die in verkiezingsstrijd ook door donkerrode of donkerblauwe staten voert, is dat je beter aanvoelt hoe gelaten het grootste deel van Amerika die verkiezingen aan zich laat voorbijgaan.

Bert De Vroey

Volg Bert en Els op Twitter via @bertdevroey en @aeyelse. Op de website van de New York Times via deze link vind je een grafische voorstelling van de swing states en hun belang. Je kan er ook zelf de scenario's voor verkiezingsnacht uittekenen.