"Je leest graag of je leest niet graag. Punt"

De Boekenbeurs trekt traditiegetrouw ook veel scholieren aan. Wij vroegen ons af of leerlingen tegenwoordig nog een verplichte leeslijst voorgeschoteld krijgen op school en of leerlingen nog wel te motiveren zijn om te lezen. Een aantal leerkachten Nederlands (ASO/TSO/BSO) en iemand van de onderwijsinspectie werden daarom opgebeld. In vergelijking met pakweg 15 jaar geleden blijkt er toch al heel wat veranderd. 

Zo is er geen sprake meer van een verplichte leeslijst. De leerlingen moeten wel een bepaald aantal boeken lezen (meestal 4), maar zijn vrij in hun keuze. De meeste leerkrachten geven een lijst mee via  www.boekenzoeker.org of www.lezenvoordelijst.nl.

Anderen laten leerlingen helemaal de vrije keuze: "kijk maar eens in de boekenkast thuis" of  "vraag maar een tip bij mama of papa". Daarna worden de titels voorgelegd aan de leerkracht en kan er samen besloten worden of het wel de moeite loont om dat ene boek te lezen. Soms reiken leerlingen aan leerkrachten zelf nieuwe -én goede- boeken aan. "Ach, het is gewoon een kwestie van vertrouwen", zegt een geïnterviewde leerkracht.

Wie zijn klas door en door kent, tipt zelf al eens een boek aan iemand. Op basis van zijn karakter en interesses. Leerkrachten hebben inmiddels goed door dat wat "zij zelf graag lezen, iemand anders niet noodzakelijk graag leest". Toch blijven klassiekers als Jos Vandeloo, Ward Ruyslinck tot Louis Paul Boon en Cyriel Buysse toe op de leeslijst staan. "Moet kunnen want ze blijven maatschappelijk relevant, scheppen een tijdsgeest... en de leerlingen hoeven ze niet perse te lezen, er zijn alternatieven."

Toch blijkt het stimuleren van leesplezier, zoals het leerplan netjes aangeeft, niet evident. "Je leest graag of je leest niet graag, zo simpel is het", klinkt het bij alle leerkrachten volmondig. Sommige tieners worden als kleuter al niet graag voorgelezen, anderen komen dan als kleine uk zelf aandraven met boekjes. Vooral meisjes hebben interesse in boeken, jongens moeten meer overtuigd worden.

Een leerkracht in het TSO wist heel wat leerlingen te overtuigen door een boek te vergelijken met een lief: "Een boek kiezen is als een lief kiezen, het mag niet problematisch zijn vanaf het begin. Vaak kiezen jongeren zomaar een boek op basis van de cover of dikte (filterdunne boeken zijn populair want makkelijk uit te lezen), of besteden het uit aan familieleden. Wie wat moeite doet om een goed boek te kiezen, zal merken dat de rest vanzelf komt. Zo is dat ook in de liefde."

Over Harry Potterboeken en de Twilightsaga vallen leerkrachten ook niet. De belezenheid van de leerkracht moet op het niveau van de leerling worden bijgesteld. Verfilmingen doen immers vaker dan gedacht lezen en dan kan de film ook met het boek vergeleken worden.

Niet zozeer het lezen maar wel de opdrachten die eraan gekoppeld zijn, blijken de grote spelbreker te zijn. "Lezen is sowieso al een inspanning voor de meesten", luidt het. Toch moeten er vanuit het leerplan opdrachten zijn, anders kunnen de leerlingen geen beoordeling/punten krijgen.

In de opgegeven taken zijn de leerkrachten creatiever geworden. Zo wordt de klassieke boekbespreking al eens aan de kant geschoven. Ook moet er nu meer rekening gehouden worden met gesjoemel. Vroeger lazen vader/moeder al eens het boek en leverden de bespreking of wisselden leerlingen onderling een samenvatting uit. Nu is er ook het internet, waar "jongeren hun informatie van plukken".

Wie de leerkracht wil belazeren, kan dat nog altijd, maar moet goed voorbereid zijn. Hier een overzichtje van creatieve opdrachten waarbij de leerkrachten toch min of meer bedrog in de hand houden:

• Een ander, maar passend einde schrijven voor het boek.
• Een kaft of affiche maken voor het boek.
• Een boekbespreking schrijven, maar dan in de klas.
• De auteur van het boek uitnodigen en iedereen een relevante vraag laten stellen.
• Brief schrijven naar een van de personages.
• Hoofdpersonage interviewen.
• Boek lezen (alleen of met twee) en achteraf lezing geven.
• Zelf een Boekenbeurs organiseren.
• Lezersbrief naar een krant schrijven om boek aan te klagen of te promoten.
•  Recensies met elkaar vergelijken.