Openingstoespraak Geert Joris
Dit, dames en heren, zijn samenstellingen met het woord “boek” zoals die vermeld staan in enerzijds de tekst “Vlaanderen in actie, pact 2020” en anderzijds het regeerakkoord van de Vlaamse Regering.
De ondertitel van het regeerakkoord luidt “Voor een vernieuwende, duurzame en warme samenleving”. Het is 112 pagina’s lang en bevat thema’s als de lerende Vlaming, de open ondernemer, Innovatiecentrum Vlaanderen, mobiliteit, groen stedengewest, welzijn en volksgezondheid, toerisme, financiën, natuurlijk ook iets over de staatshervorming en, jawel, 1 pagina over cultuur.
Cultuur in de zin van “cultuurgemeenschappen” maar ook erfgoed, culturele infrastructuur, uiteraard ook theater en musea en lokaal cultuurbeleid. Maar niets over het boek. Niet als cultuurproduct, niet als bevatter en doorgever van kennis, niets.
Ook in “Vlaanderen in actie, pact 2020”, dat onder meer aan de basis lag van het regeerakkoord, heb ik het woord “cultuur” niet teruggevonden ondanks een hoofdstuk “Levenskwaliteit van hoog niveau”.
In een recente studie over het belang van de auteursrechtensector (zeg maar de creatieve en culturele industrie) in België staan een paar opmerkelijke cijfers.
Volgens de studie, uitgevoerd in opdracht van Arthena, is de auteursrechtensector op basis van zijn economische omzet goed voor 2,9% van het BBP. De grootste sector, elektriciteit, gas en water is goed voor 5,6%. De onderzoekers merken op dat een goed deel van de auteursrechtensector niet aan btw onderhevig is en dus niet gemeten kon worden.
De sector van de auteursrechten is groter dan de automobielindustrie en ze stelt zo’n 100.000 mensen te werk bij meer dan 9.000 werkgevers.
We zijn er hoegenaamd niet op tegen dat geprobeerd wordt om arbeidsplaatsen te redden in de automobielsector - maar ik zie nog niet snel een Vlaamse regering in het gelid springen en de halve wereld afdweilen in een poging om jobs in de creatieve industrie te vrijwaren.
Bijna 100.000 mensen die hun brood verdienen dankzij auteurs, onder meer met het creëren en verspreiden van boeken, films, kranten, tijdschriften, muziek en televisie. Verdienen wij het dan om niet genoemd te worden in een tekst die mee aan de basis lag van het huidige regeerakkoord? Ik dacht van niet.
Iedereen heeft de mond vol over innovatie. De geschiedenis heeft bewezen dat innovatie in de traditionele economische sectoren in hoge mate geïncubeerd wordt door de creatieve en culturele industrieën. In tijden van crisis zou een redelijk mens dus verwachten dat er speciale aandacht zou zijn voor die sector die in hoge mate kan en zal bijdragen tot het behalen van de doelstelling om Vlaanderen tegen 2020 tot de meest innovatieve regio’s van de wereld te laten behoren.
En toch vragen wij, in tegenstelling tot traditionele sectoren die vaak met enig dédain neerkijken op de creatieve industrieën, geen rechtstreekse financiële input of waarborgen van miljarden euro’s. Wij vragen simpel de toepassing van eerdere toezeggingen, het up-to-date brengen van een aantal verouderde regelingen en het hier en daar rechtzetten wat krom is.
Wij vragen onder meer de simpele erkenning dat de sector van het auteursrecht een belangrijke economische speler is. Wij vragen aan de overheid om actie te ondernemen waardoor het publiek respect krijgt voor de rechten van de auteur en uitgever. In de verder gaande digitalisering hebben we een aangepaste wetgeving nodig die de illegale verspreiding van boeken, muziek en films kan bestrijden zodat het legale aanbod een eerlijke kans krijgt.
Specifiek voor de boekensector vragen we dringend de uitvoering van eerdere afspraken. Zoals het leenrecht. Het is slecht geregeld en het stelt niks voor. Zelfs Portugal en Italië hebben het beter geregeld dan België.
Of op de btw op digitale producten. Koopt u hier of in de boekhandel een van de komende dagen een boek, dan betaalt u daar 6% btw op. Koopt u datzelfde boek via een website als e-boek, dan betaalt u 21%. Voor de duidelijkheid: wij vragen niet om het probleem van de blinden op te lossen door iedereen de ogen uit te steken. Wij vragen om de 6% btw ook van toepassing te maken op e-boeken.
Vorig jaar al vroeg ik van op deze plaats om aub eens iets te doen aan de opleidingen. Toen ik op het kabinet van de minister van onderwijs vroeg waarom er geen opleiding bestaat voor het boekenvak, werd ik wat meewarig aangekeken. Voor 7.000 arbeidsplaatsen, daar gaan we toch geen opleiding voor opzetten. Ter vergelijking: er zijn in Vlaanderen zo'n 5.000 journalisten actief. Er bestaan 4 journalistenopleidingen.
Dames en heren, het boekenvak bevindt zich op een scharniermoment zoals we er wellicht sinds de uitvinding van de boekdrukkunst geen meer gekend hebben. een uitgever noemde het een Copernicaanse revolutie, waar we voor staan.
De boekensector blijft erg veel dynamiek vertonen. U zal dat de komende 12 dagen weer mogen ondervinden. Maar we mogen intussen niet blind zijn voor de uitdagingen die ons te wachten staan. De kwestie zal niet zijn of we kantelen de komende jaren, de kwestie zal zijn in welke richting, en of we het allemaal onder controle kunnen houden. De economische en maatschappelijke schade die berokkend kan worden door het aannemen van een laissez-faire-laissez-passer houding kan faliekant zijn. Om dat te voorkomen hebben we de steun nodig van alle partijen: auteurs, uitgevers, boekhandels maar ook van de overheid.
Dames en heren, ik wens u allen nu vooral een prettige avond en de standhouders wens ik een goede beurs toe. Het is elk jaar weer de kers op de taart van een jaar hard werken. Een taart waar hopelijk iedereen de komende weken en maanden van zal kunnen profiteren: auteurs, uitgevers, boekhandelaren en vooral ook de lezer.
Geert Joris, algemeen directeur Boek.be