Door de kunst de stad ontdekken en omgekeerd

Van de zomer weet de kusttoerist zich extra verwend door Beaufort 03, een driejaarlijkse kunstmanifestatie die zich uitstrekt van Knokke-Heist tot De Panne, van de oost- tot de westkust, met als epicentrum Mu.ZEE, het vroegere Provinciaal Museum voor Moderne Kunst in Oostende. In tegenstelling tot de vorige twee edities van Beaufort is er minder kunst te zien, maar daar treuren wij niet om.
Geen Louise Bourgeois dus die drie jaar geleden lof en bijval oogstte met "Maman", de voorstelling van een zwangere spin in haar web. Dit immens hoge werk drapeerde zij over het graf van James Ensor in Mariakerke.

De blanke Zuid-Afrikaanse beeldhouder Andries Botha pakte vriend en vijand in met zijn houten familie olifanten die zich verloren waande op het strand van De Panne. De beelden kregen later een tijdelijke stek voor de ingang van de Antwerpse Zoo.

Voor de editie 2009 tonen Jan Moeyaert, intendant en Phillip Van den Bossche, directeur-conservator van Mu.ZEE, per kustgemeente slechts enkele kunstwerken. Wie voor de veelheid komt, is eraan voor de moeite. Wie komt voor kwaliteitsvolle kunst die zich fraai nestelt in de omgeving die gaat een mooie trektocht tegemoet.

Het handig gidsje (slechts 5 euro) nodigt de bezoeker immers uit om te voet of per tram naar elk werk te gaan kijken. Kunstpelgrimage aan onze eigen kust. De volgende zeven weken presenteren wij u elke week een bijdrage over deze boeiende triƫnnale. Vandaag Oostende.

Oostende een verzoek tot verstilling

Wij vertrekken van op het Marie-JosƩplein waar de 18-jarige Bart Bonroy in februari 2007 werd neergestoken. Zinloos geweld. Oostende blijft er niet van gespaard. Geeft kunst hier misschien een antwoord?
Vlak in de buurt ligt het in 1999 verlaten postgebouw. De stad Oostende kocht het en gaf het een culturele bestemming, maar vandaag staat het stil te verkommeren.

Aan de faƧade hangt het destijds fel gecontesteerde fronton van de expressionistische beeldhouder Jozef CantrƩ ( 1890-1957). Aan de overzijde van het postgebouw ligt het Leopoldpark. Wegdoken tussen het groen staat de buste van James Ensor, want Oostende, dat is Ensor.

In het park staan vele beelden, de mooiste installatie blijft echter een werk van Leo Copers (1947). Elf jaar geleden monteerde hij vier bronzen vrouwenkopjes in het water. Zij kijken niet naar elkaar. Het water staat hen aan de lippen, zij kunnen niet meer spreken. De vier hoofden zijn een allegorie voor de Rechtspraak, Welsprekendheid, Rechtvaardigheid en Geschiedenis.

En dan bereikt u het eerste kunstwerk van deze Beaufort 03, "Stone path" van de Chinese Xu Bing (1955). 76 stenen schuifelen tussen de bomen. Op elke steen een woord verwijzend naar een oud Chinees gedicht dat het verhaal vertelt van de oude monnik.

De laatste verzen: ā€œHerinner je nog het ruige pad, de eindeloze weg, onze uitgeputte lichamen, hoe onze kreupele ezel balkteā€.

Dit vraagt om verstilling, dit is een schreeuw naar diepe bezinning over het bestaan, over het mooie en het lelijke. Hier is er geen plaats voor geweld.

We lopen door naar de Wellingtonrenbaan. Aan de achterzijde, op een groene spie, staat een monument uit gepolijst aluminium: "Das Meer bei Ebbe getrƤumt" van de Duitser Harald Klingelhƶller (1954).
Vanuit de verte denken wij een monument voor de gesneuvelden te zien, maar dat is niet zo.

Het werk roept het beeld op van een massa glinsterend water dat bij ebbe wegvloeit, wat ooit vol was wordt leeg, en wat ooit leeg was wordt vol, de eeuwige slinger. En de altijd veranderlijke lucht blijft fonkelen in het aluminium.

Met de tram naar het fort Napoleon aan de oostzijde van Oostende. Onze verwachting is hoog gespannen. Lili Dujourie(1941) presenteert een nieuwe installatie, "Il fait dimanche sur mer", een titel die ze ontleent aan een gedicht van Emile Verhaeren.

In een smalle kelder heeft Dujourie zeven kleine monitoren opgesteld. Voor elke dag een. Zij liet vanuit haar appartement in Oostende elke dag van de week, 24 uur lang, de zee filmen.

Wij bezochten het fort op donderdag en dus werkte alleen de vierde monitor. En dat vonden we jammer, want wij hadden graag gezien hoe verschillend het leven van de zee wel is elke dag van de week. En wij misten een zitbank zodat we de schijnbaar zich steeds herhalende zee ons diep zou kunnen raken.

De zee is de spiegel van het menselijke gemoed: onrustig, getormenteerd, woest, lieflijk, gevend en nemend, maar wat er ook gebeurt, hoe woest de baren ook mogen zijn, de rust komt altijd.

Lili Dujourie is een grote dame. In 1999 kreeg zij de cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap, in 2007 stond zij op Documenta 12 in het Duitse Kassel. Zij mag zich terecht een van de eerste videokunstenaars van BelgiĆ« noemen. "In hommage Ć  ā€¦." (uit 1972 ) laat ze zich naakt en in slow motion in witte lakens van het bed rollen terwijl zij haar mooie lichaam aan de camera toont. Geen porno, pure naakte schoonheid ontdaan van gĆŖne.

Enkele jaren later experimenteert zij met fotografie: golven beuken in op de dijk van Oostende. En de zee zal haar nooit loslaten. In de jaren zeventig presenteerde zij Oostende gezien vanuit een raam met zeezicht. Acht diaprojectoren zoemden, het geluid van de zee was er niet bij.

We verlaten het bastion Fort Napoleon en hijsen ons over een hoge duin. We kijken richting Bredene. Het strand en de duinen zijn verlaten, onze ogen drinken de zee, onze oren ruizen.

Geweld en Oostende. Drie kunstwerken: drie keer een roep om geestelijke rust, bezinning. Hebben de samenstellers hiermee een maatschappelijk statement willen maken?
In Mu.ZEE zelf aan de Romestraat is er een grote tentoonstelling over schilders en schrijvers die vanaf de onafhankelijkheid tot aan de wereldtentoonstelling in 1958 actief zijn geweest aan de Belgische kust.

We komen het museum binnen. Naast de ontvangstbalie pronkt "De matrasdrager" van Philip Aguirre y Otegui (1961).

Later op onze speurtocht langs de kust zullen we een monumentaal werk van hem zien in Nieuwpoort en in galerij "Het zwarte huis" in Knokke-Heist loopt er een bescheiden, maar exquise expo van deze Belgische kunstenaar met Spaanse roots.

De tentoonstelling in Mu.ZEE zelf bewijst hoe sterk de economischeĀ  opbloei van BelgiĆ« de kust heeft beĆÆnvloed.Ā  Een tiental affiches uit de oude doos getuigen daarvan. Een heel mooie affiche is er eentje van het Grand Hotel de Knocke. Het is een van de weinige chique hotels aan de schaars bebouwde dijk van Knokke. Aan het bordes wachten de koetsen, en op een smalspoor komt de stoomtram aantuffen. En wat vermeldt het affiche: Tram Ć  vapeur de Lā€™Ecluse, de plaatsnaam van Sluis net over de Nederlandse grens.

Van de affiches en reclames naar de ruime zalen van het Mu.ZEE. Een verzameling van grote namen: van Louis Artan tot Paul Delvaux, van Willy Finch tot LĆ©on Spilliaert.

En Oostende staat voor James Ensor. Mooi is "Fort Napoleon", olieverf op karton uit 1876 en "De duinen" uit 1877. En van James Ensor wordt de link gelegd naar Emile Verhaeren die in 1908 een monografie schreef over de Oostendse meester. En Albert Einstein maakte in 1933 zijn opwachting in het Restaurant Au Coeur Volant, hij was er in het gezelschap van Ensor

We bewonderen er de fraaie schilderijen van Henri Victor Wolvens ā€“ die vorig jaar nog een uitstekende tentoonstelling kreeg in het kleine, maar boeiende Jacob Smitsmuseum in Mol ā€“ en de prachtige werken van Floris Jespers, Jean Brusselmans, tekeningen van Henri Van de Velde en FĆ©licien Rops.

Helaas zoeken we naar de samenhang tussen al deze werken. Wij krijgen de indruk dat de schilderijen en beeldhouwwerken lukraak in de zaal werden neergepoot.

Mooie fotoā€™s, unieke bibliofiele uitgaven, kleinoden allerhande, het is er allemaal en best interessant, maar de presentatie geeft een rommelige indruk.En we zoeken soelaas bij de infokaartjes maar die zijn summier opgesteld of blijken gewoon afwezig. Het stemt ons een tikkeltje mistroostig.

Gelukkig is er een klein gratis boekje dat best aardige informatie en weetjes bevat. Mee te nemen aan de inkombalie.

Yves Jansen

Beaufort, triƫnnale voor hedendaagse kunst

Mu.ZEE, Romestraat 11, Oostende

www.kunstmuseumaanzee.be
www.beaufort03.be

Volgende week: Knokke-Heist

Meest gelezen