De liefde overwint alles... - Erik De Soir

Eerst is het de schok en het ongeloof op het moment dat je verneemt dat je eigen vlees en bloed mensen vermoordde. Daarnaast is er het verlies van je kind dat je kende en over wiens verdere leven je als ouder droomde; studies, werk, gezin, kinderen, enz. Je komt dan terecht in een soort leegte die niemand kan begrijpen. Het gaat aan de boosheid of het verdriet voorbij. Het is een beleving waarvoor geen woorden bestaan. Het lijkt of in één klap je verleden, je heden en je toekomst wordt uitgewist.

Je komt terecht in een zeer diepe tunnel en op het moment dat je de realiteit terug even voelt, wil je maar één ding: je kind zien. Je wil van je kind zélf vernemen wat er gebeurd is, maar eigenlijk roept er iets binnen in je ‘laat het a.u.b. niet waar zijn’. Je komt terecht in een lange reeks van mokerslagen. Want je kind zal niet zeggen dat het niet waar is. Heel de samenleving maakt zich een beeld van wat er precies gebeurd is en laat zich daarbij sturen door de media en de publieke opinie en kennisgeving. Je komt gedurende jaren terecht in een orkaan van onbegrip, eenzaamheid en wezenloos verdriet. Voor bepaalde daden lijkt er geen juiste duiding te zijn.

Je wordt het slachtoffer van de daden van je kind, maar niemand ziet dat. Je wordt immers verantwoordelijk geacht voor het gedrag en de daden van je kind. Je zit mee in het slechte kamp en kan alleen machteloos toekijken hoe de publieke opinie, vaak gesterkt door de interpretaties van specialisten, een beeld schetsen van hoe je leven moet gelopen zijn. Alles wordt uitgespit. Je intieme dingen komen bloot te liggen. Je wordt ineens een publiek bezit.

Als ouder kan je de misdaden van je kind veroordelen, maar het blijft het kind dat ooit op je schoot zat en dat je zoende. De kleuter die je aan school afzette en die op vader- of moederdag iets voor je knutselde. Uiteindelijk blijft zelfs een volwassen kind in de ogen van zijn ouders klein. De goede ervaringen en herinneringen die je aan je kind overhoudt, zomaar ineens los koppelen van de realiteit waarin je kind een dader werd, kan je niet zonder meer.

Als je je als ouder tenminste zelf niet in de marge van de samenleving bevindt, blijf je je altijd vragen waar de ontsporing begonnen is en welk je aandeel daarin is. Je blijft jezelf voortdurend kwellen met ‘had ik maar’ en ‘wat als’ gepieker. Uiteindelijk verlies je zelf ook het kind dat je had als je zoon of dochter plots een dader wordt.

Het verschaffen van liefde, affectie, waardering, erkenning, geborgenheid, warmte en een waardenvolle opvoeding, is belangrijk als je later stabiele kinderen wil. Het is een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde. Mensen kunnen ook ontsporen na een degelijke opvoeding. Uit de differentiële psychologie, die de verschillen tussen mensen onderzoekt, blijkt namelijk uit studies met tweelingen dat zowel nature als nurture een rol spelen en in vele gevallen zelfs interageren. Tweelingen die hetzelfde genenmateriaal hebben, kunnen erg verschillende mensen worden als ze in een andere omgeving worden grootgebracht, maar dat effect situeert zich tussen de 40 à 60%.

Het gaat dus niet op om alleen het cliché van de ongelukkige jeugd te hanteren en systematisch de ouders van daders daarvoor aansprakelijk te stellen. Overigens, naast de opvoeding bestaat er ook de psychologische pathologie waar mensen soms al op jonge leeftijd erg veel hinder kunnen van ondervinden. Vaak woekert een stoornis in de latente persoonlijkheidsstructuur van een mens, terwijl aan de oppervlakte alleen ‘het anders zijn’ of ‘sociale verlegenheid’ opvalt.

Het is maar zeer de vraag welk betekenissysteem of geloof je als ouder kan helpen in het juist plaatsen van dit soort levenservaringen: je kind wordt een moordenaar. Moet je vergeven vanuit een Christelijk standpunt, nadat de moordenaar die je zoon is zijn berouw geuit heeft, of moet je wachten op zuivering door loutering. En wat als blijkt dat je kind geen echt berouw kan tonen op basis de psychopathologie die hem gegijzeld houdt in een andere werkelijkheid.

Of moet je het bekijken vanuit een boeddhistisch kader, namelijk dat alles in het leven wel een zin zal hebben en je door dit soort hindernissen de kans moet grijpen om een les te leren. Je onthechten en de les tot je nemen: namelijk dat lijden in het leven voortkomt uit de mate waarin je je hecht. Dat dit soort levenservaringen je leert wat écht belangrijk is in het leven, welke mensen je échte vrienden zijn en hoe je liefde alles kan overwinnen.

Hoe moet het verder met hun leven? Het is doorgaans voor de rechtstreekse slachtoffers en hun familieleden belangrijk dat de dader een gepaste straf krijgt. Dat het gevoel van rechtvaardigheid als een balsem op de open wonde een begin van heling kan inleiden. Een nauwgezet en eerlijk proces, met een billijk verdict, luidt dat ook het begin van de echte doorwerking in. Maar ook voor ouders, broers, zussen en overige familieleden is de afloop van de rechtsgang een mijlpaal. Je wil een juiste en billijke straf voor je familielid – en je uit dit best ook openlijk: niet alleen omdat het een eis uit de maatschappij is, maar ook omdat je ergens toch nog hoopt op herstel.

Als wij er als samenleving voor kiezen om daders van misdaden in gevangenissen op te sluiten of te interneren, in plaats van voor een ‘oog om oog, tand om tand’- aanpak te kiezen, dan moeten we ons ook kunnen neerleggen bij de gevolgen van die keuze. Je kan in ons land levenslang krijgen en dan toch ooit vrijkomen. Voor familieleden van de slachtoffers, voor wie het verlies van een dierbare altijd ‘gisteren’ zal blijven is dit onbegrijpelijk, maar voor de familieleden van de dader is het een lang gekoesterd verlangen, weliswaar in de hoop dat de straf en/of de behandeling zijn effect niet gemist heeft en hun kind nog een stuk leven op het rechte spoor krijgt.

Ik hoop dat de afloop van het proces van Kim De Gelder waardig en sereen mag zijn, in hoofde van alle rechtstreeks getroffenen, zodat er in de nasleep van dit drama terug gewerkt kan worden aan het heropbouwen van de ingestorte basisovertuigingen: dat kinderen in een kinderdagverblijf niet hoeven te vrezen voor hun leven, dat de liefde alles overwint en het leven zinvol is, ook na het verlies van de meest betekenisvolle andere.
 

(De auteur is traumapsycholoog.)