De toekomst van Europa wordt beslist in Oekraïne - Andriy Boytsun
Invasie en machtsverandering
Wat nu op de Krim gebeurt, blijkt een open invasie van Rusland te zijn. Het Oekraïense leger is ook in staat van paraatheid gebracht, er is een mobilisatie aangekondigd. De zet van het Kremlin is op het eerste zicht onbegrijpelijk. Het enige wat we nu met zekerheid kunnen zeggen is dat de aandelen van Russische bedrijven en de roebel maandag goedkoper zullen zijn. De belangrijkere vragen blijven wel open. Economisch en politiek is de Russische regering niet goed voorbereid, wel op militair vlak. De anti-Oekraïense en antiwesterse propaganda zorgt ook voor een maatschappelijk draagvlak in Rusland.
Ondertussen is dit meer dan een Oekraïense kwestie, dit is een schending van het internationaal recht. Indien er geen sterke internationale reactie volgt, heeft het weinig zin om internationale afspraken te maken en is vertrouwen dan niet veel waard. Geen ander land zal ook ooit nog zijn kernwapens opgeven in ruil voor internationale veiligheidsgaranties. De instituten zoals de Verenigde Naties zouden dan zwaar gecompromitteerd worden. Zelfs de Europese Unie kan in vraag gesteld worden, want dit zou betekenen dat diegene die militair sterker is, de baas is.
De nieuwe “overheden” van de Krim zijn gevormd onder het toezicht van kalasjnikovs van de legermannen die zonder insignes het parlementsgebouw hebben bezet. De resolutie om een referendum te houden over de status van het schiereiland is op dezelfde manier goedgekeurd. Niemand weet of er voldoende parlementsleden aanwezig waren en of ze allen stemden, want de stemming gebeurde met elektronische kaarten waarvoor de parlementsvoorzitter duplicaten heeft. Geen enkele journalist (laat staan gewone burgers) mocht aanwezig zijn. Sterker nog, de parlementsleden moesten bij het binnenkomen hun gsm’s inleveren aan de militairen “zodat ze niet afgeluisterd zouden worden”. De militairen spreken tegen niemand. Onder hun dekking heeft Sergej Aksjonov, een man met een crimineel verleden, zich tot de premier van de Krim uitgeroepen. Zijn partij heeft tijdens de regionale verkiezingen 4% van de stemmen gekregen.
De versie van het Kremlin
Oorspronkelijk ontkende Rusland dat het zijn soldaten waren. Er werd gezegd dat het de “zelfverdediging van de Krim” was, maar welke zelfverdediging heeft nu honderden kalasjnikovs thuis liggen? Gisteren heeft de Federatieraad, het hogerhuis van het Russische parlement, op vraag van president Poetin unaniem de beslissing om troepen naar Oekraïne te sturen, goedgekeurd. Wat die troepen daarvoor stonden te doen op verschillende plaatsen, is een van de vele onbeantwoorde vragen, maar Rusland heeft consultaties met de Oekraïense regering geweigerd.
Het Kremlin heeft de beslissing beargumenteerd met onder meer “slachtoffers onder de Russen op de Krim” eergisteren, terwijl er geen meldingen van slachtoffers (of serieuze onlusten) waren. De belangrijkste motivatie was wel om de Russen en zelfs de Russisch-talige bevolking te beschermen. Al zijn er niet echt veel Russische burgers op de Krim, roept dit een droevig voorbeeld uit de geschiedenis op. Bij de Duitse bezetting van Tsjecho-Slowakije in 1938 werden er eerst eisen gesteld door de leider van de Sudetenduitse Partij voor autonomie voor Sudetenland met de redenering dat er veel Duitsers woonden. Om de spanning op te lossen, ondertekenden Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en Duitsland het Verdrag van München, waarbij Sudetenland deel werd van Duitsland, maar Duitsland verplichtte zich om de rest van Tsjecho-Slowakije niet te annexeren. Dat hield Hitler echter niet tegen, terwijl de internationale gemeenschap verlegen wegkeek. Dan volgde Polen en de rest van Europa.
Zonder vrij Oekraïne is er geen vrij Europa
De “diepe bezorgdheid” van het Westen is niet meer voldoende. Flirten met Poetin zal ook niet lukken, zoals het Kremlin in Georgië in 2008 heeft bewezen. Zijn doel is de macht behouden, en dat blijkt niet te kunnen zonder een externe of interne vijand. Moest het Westen Oekraïne vandaag in de steek laten, kan een ander land morgen het volgende slachtoffer worden. De taak is echter niet alleen de interventie van Rusland stoppen, dit mag ook geen burgeroorlog in Oekraïne provoceren.
De VN moet via zijn Veiligheidsraad Rusland tegenhouden. Indien Rusland niet samenwerkt, hebben de garanten van het Memorandum van Boedapest geen andere keuze dan militaire steun te bieden aan Oekraïne. Daarnaast kunnen de G8-landen samenwerking met Rusland opschorten en de status van Rusland als kandidaat-lidstaat van de OESO stopzetten. Het Westen kan Oekraine ook sterke financiële steun verlenen en de EU moet een associatieakkoord aanbieden, met een perspectief om lid te worden. Zo zal Europa de democratie en de Europese waarden ondersteunen waarvoor veel Oekraïners de laatste weken hun levens hebben opgeofferd. Als de internationale gemeenschap niet optreedt, kan niemand in de wereld zich meer veilig voelen. Ook de EU-burger niet.
(Andriy Boytsun is onderzoeker aan de economische faculteit van de Universiteit Antwerpen.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.