Een drama komt nooit alleen - Erik De Soir
"Dat noodzakelijke kwaad"
Schok, ongeloof, verbijstering en een land in diepe rouw. Een gemeenschap omarmt immers zijn slachtoffers, althans tijdelijk, want na enkele maanden zijn ook de eerste reacties van vermoeidheid te horen in de publieke opinie. Moest dat busongeval nu constant in de media blijven?
De media, dat noodzakelijke kwaad, maar ook zo onmisbaar, wil een ramp niet uit het collectief geheugen wissen. Getuigenissen vullen de kranten, foto’s – al dan niet met toestemming van de rouwende gezinsleden – roepen de beelden van de overleden kinderen op en elke stap in het onderzoek naar de oorzaak haalt maandenlang de voorpagina. Tot de aandacht opdroogt...
Een nutteloze mediastorm
In de aanloop naar de eerste jaarherdenking barst de storm opnieuw los. Een aantal ouders blijft halsstarrig zoeken naar een verklaring en weigert zich neer te leggen bij de officiële versie van de feiten. Ze durven terecht openlijk vragen te stellen. De Zwitserse politie meent zich te moeten verdedigen en plaatst de beelden van het ongeval op het internet. In België komt dit ongemeen hard aan bij iedereen die door deze ramp getroffen is. Een nutteloze mediastorm die alleen nog meer slachtoffers maakt en een serene jaarherdenking danig verstoort.
Twee jaar na dit iconisch drama was er de hoop op een stille en ingetogen herdenking…
Opnieuw stokt de adem
Het was opnieuw een triest ontwaken, vorige zaterdag. De adem stokte in de keel van elke vader en moeder die het nieuws vernam van het zwaarste verkeersongeval uit de Limburgse geschiedenis: Ilkay, Melanie, Laura, Freya, Matthias, Wouter en Mitch verloren samen het leven in een onblusbare brandhaard. In enkele ogenblikken van jeugdige onbezonnenheid en onbezorgdheid de dood in. Opnieuw gezinnen die levenslang krijgen en voor wie het nooit meer echt lente zal worden.
Elk pril begin van het bloesemseizoen met de nog kwetsbare warmte van een ontwakende natuur, zal steeds in het geheugen gegrift blijven, verbonden met de vernietigende onheilstijding dat je kind verongelukte. Onherkenbaar verkoold.
Machteloze omstaanders en hulpverleners. Moeizame identificatie. Opnieuw een burgemeester die het onderste uit de kan haalt om tientallen mensen te omarmen en te troosten. Maar ook de niet te stoppen golf van berichten op sociale media. Naast de reacties van acuut verdriet en de verschrikking, ook een snelle en niet mis te verstane veroordeling in de richting van jongeren achter het stuur, nog voor het verdriet van de rechtstreeks getroffenen zijn weg naar buiten gevonden heeft. Kreten over de noodzaak aan een hervorming van de rijopleiding en de profileringsdrang uit een bepaalde hoek die beter nog even had gewacht met kille kritiek en interpretatie.
Stiekem gemaakte beelden
Verklaringen van getuigen op de plaats van het ongeval laten niets aan de verbeelding over. Beter hadden de ouders nooit gehoord dat er nog hulpgeroep was en dat het daarna stil werd. Niemand heeft daar iets aan, althans niet in deze context. Noch aan de live videobeelden van een brandend voertuig dat meteen op de website van een grote krant prijkt. Stiekem opgenomen door iemand die misschien beter de brand had proberen helpen blussen. Die ervan door ging als een dief in de nacht om zijn buitgemaakte beelden online te plaatsen.
Even verwerpelijk als bepaalde getuigenissen over de busramp waarin melding gemaakt werd van krijsende kinderstemmen die langzaam uitdoofden. Verhalen die in de nasleep van het busongeval erg veel onrust zaaiden in de hoofden van de getergde en door verdriet murw geslagen families van de overledenen.
Het leed van de gemeenschap
Heeft het mediatiek drama rond de ramp van Sierre dan zo weinig zielen beroerd? Slachtoffers in shock laten getuigen voor de camera over het verlies van hun kind. Op televisie hoor je opnieuw de eerste indrukken van betrokkenen waarvan niet kan worden verwacht dat ze de psychologische gordellijn van getroffen familieleden juist kunnen inschatten. De ene krant publiceert opnieuw foto’s van de overleden kinderen, terwijl andere kranten ze ostentatief onherkenbaar maken. Deze keer blijkt het echter met toestemming van de getroffen families te zijn gebeurd, dat maakt een hemel van verschil.Het is voelbaar dat ook de media een juist evenwicht zoeken, maar toch het spoor bijster geraken. Iedereen is tegenwoordig journalist.
En wat werd er geleerd over de kracht van een gemeenschap?
Een collectief drama drijft zich als een wig in het geheugen van een gemeenschap die hierdoor haar vaste structuur verliest. Nieuwe sociale verbindingen ontstaan op basis van slachtofferschap en de leed-rangorde. Plots behoren mensen tot een nieuwe groep: de ouders die een kind verloren in het ongeval. Ze worden vanop afstand bekeken als een vreemde soort. Een toestand die soms de illusie wekt dat de gemeenschap de slachtoffers voor onbepaalde tijd in de armen zal sluiten. Het is zoeken naar een manier om alle emoties te kanaliseren. Gebedswake, stille optocht, herdenking, begeleiding op school, uitvaart, enz. Mijlpalen die het leed van de gemeenschap vormgeven en zorgen voor gepaste aandacht.
"Het leven gaat voort"
De gemeenschap wil echter ook verder. Aan de collectieve empathie komt een einde. Getroffen families zullen te horen krijgen dat het leven verder gaat. Of dat er gedacht moet worden aan de overblijvende kinderen. De tijd om eerst de kleur van elk seizoen te zien voordat het besef komt van hoe diep die wonde door verlies net is, wordt niet steeds geboden. Mensen moeten vooruit. Het ritme van elke getroffene is anders. De nieuw gevormde groep begint al snel barsten te vertonen en zelfs binnen die groep kan de structuur van gezinnen onherstelbare schade oplopen.
Hopelijk is Leopoldsburg groot in het omarmen van de getroffenen van dit vreselijk ongeval. Het is geen werk voor enkelen, maar een opdracht voor velen, ondersteund door specialisten.
De impact van het ongeval in Zonhoven zal voortaan altijd, ongewild, hand in hand gaan met de herdenking van het busongeval dat Lommel en Heverlee in het hart trof. Drama’s versterken elkaar wederzijds, hopelijk zorgt dit eveneens voor wederzijds onvoorwaardelijke steun onder lotgenoten die een kind verloren. Elke troost is tijdelijk want de opgelopen verwonding duurt levenslang.
(Erik De Soir is traumapsycholoog en woont in Leopoldsburg.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.