Meerderheid wil macht koning inperken

De vraag om over te stappen naar een meer protocollaire monarchie, waar de koning(in) enkel nog een ceremoniële rol vervult, is niet nieuw. Maar in een speciale reeks over de Belgische monarchie in de kranten La Libre Belgique en De Standaard zeggen voor het eerst zoveel partijvoorzitters openlijk en met zoveel woorden dat het tijd is om over te stappen naar een Scandinavisch model, waar de koning al jaren in wezen niet meer is dan een veredeld lintjesknipper.

Dat N-VA-voorzitter Bart De Wever pleit voor een inperking van de macht van de koning zal wellicht niet verbazen, maar opvallend is dat nu ook veel Franstaligen menen dat de tijd is gekomen om het model van onze monarchie wat bij te schaven. Zeker de laatste jaren hebben Franstalige politici het koningshuis vaak met vuur verdedigd tegen Vlaamse aanvallen, die ze als een poging zagen om de eenheid van België te ondergraven.

Maar prominente politici van Ecolo, PS, CDH en MR zijn duidelijk: er kan op zijn minst gesproken worden over een aanpassing van het systeem. "Je voelt dat er hier op een bepaald moment over moet worden gesproken omdat je niet weet wat er in de toekomst kan gebeuren", zegt PS-voorzitter Elio Di Rupo. Zijn liberale collega en vicepremier Didier Reynders gaat een stap verder. "Een evolutie in de richting van een protocollaire monarchie is onvermijdelijk".

Ook zowat alle Vlaamse partijvoorzitters voelen dat de geesten gerijpt zijn. Zeker nu de opvolging van koning Albert II door prins Filip nadert, is het misschien geen slecht idee om de rol van de monarchie te herzien. "Ik kan me voorstellen dat de koning op zijn leeftijd liever op zijn jacht zit of wat langer uitslaapt. Wij willen hem daarbij helpen door een protocollair koningschap in te voeren", klinkt het bij SP.A-voorzitster Caroline Gennez. Ook Open VLD-voorzitter  Alexander De Croo laat er geen twijfel over bestaan: "Het is tijd om de protocollaire invulling van de monarchie te betonneren. Zoals in Scandinavië".

Alleen CD&V houdt de boot voorlopig af. "We kunnen in de praktijk verder met de regels die we hebben", zegt Marianne Thyssen. Oud-premier Jean-Luc Dehaene, die als een van de weinige premiers onder twee koningen heeft gediend, laat een ander geluid horen. Hij denkt aan een "stapsgewijze, misschien met een versnelling op bepaalde momenten, evolutie in de richting van het Scandinavisch model".

Ook de groene partijen, Groen! en Ecolo, lijken een stap te willen zetten naar een afzwakking van de macht van het koningshuis. "De monarchie is niet het grootste probleem van de democratie op dit moment. Maar als partij vinden wij wel dat het koningschap puur ceremonieel moet worden", zegt Groen!-voorzitter Wouter Van Besien. CDH-voorzitster Joëlle Milquet staat dan weer "open voor een debat om een alternatief te vinden voor het bekrachtigen van wetten door de koning".

Hoewel dus op het eerste gezicht een ruime meerderheid zich nu openlijk uitspreekt voor een aanpassing van de Belgische monarchie, zegt iedereen op hetzelfde moment dat er, met de economische crisis, andere prioriteiten zijn. Zolang koning Albert aan de macht is, ziet trouwens geen enkele voorzitter een probleem. Maar wat zou er gebeuren mocht iemand op de troon komen die een actieve rol wil spelen in de Belgische politiek, tegen de consensus die nu heerst in?

Daarom zou het geen slecht idee zijn om preventief een aantal privileges van de koning af te nemen of op zijn minst in te perken, klinkt het. Concreet wordt dan vooral gedacht aan het ondertekenen van wetten en het aanstellen van informateurs en formateurs bij de regeringsvorming. Dat zou bijvoorbeeld door een parlementsvoorzitter kunnen gebeuren.

Zo zou men een grondwettelijke crisis zoals in 1990 kunnen vermijden. Toen werd Boudewijn tijdelijk "in de onmogelijkheid verklaard om te regeren", omdat hij de abortuswet niet wou ondertekenen (foto). Het was dan uiteindelijk de voltallige regering van premier Wilfried Martens die de wet in de plaats van de koning ondertekende.