Een verkiezing te vroeg voor Open VLD

Voorzitter Alexander De Croo is op zoek naar een nieuw profiel voor zijn partij. Met studiedagen bereidt hij een congres voor dat de partij opnieuw als een uitdagende en inspirerende politieke formatie op de kaart moet zetten. In het najaar moet dat rond zijn. Intussen loopt de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen. De partij start gehavend.

Volgens professor Johan Ackaert, Universiteit Hasselt, heeft Open VLD geen verhaal om de kiezer bij gemeenteraadsverkiezingen te overtuigen. “CD&V heeft een traditie en programmapunten voor kiezers op het platteland. De SP.A heeft een boodschap voor kiezers in de steden. Welk politiek verhaal heeft Open VLD te vertellen aan kiezers? Welk imago hebben liberale burgemeesters of gemeenteraadsleden?”

Professor Kris Deschouwer, VUB, maakt dezelfde analyse: “Open VLD steunt op gemeentelijk vlak op lokale sterke figuren, op kartels, maar een echte partijwerking met leden en activiteiten is er niet."

De liberale absolute meerderheden illustreren het belang van die sterke lokale figuren voor Open VLD. In Horebeke haalt de partij een monsterscore van 9 op 11 zetels. Ook in Spiere-Helkijn 8 op 11. In Mesen 4 op 6. Opvallend: die electoraal sterke burgemeesters profileren zich niet als Open VLD, maar geven een lokale naam aan hun lijst. Hun liberale politieke kleur wordt niet geëtaleerd.

Dat bleek ook in onze analyse "wat doet Open VLD in onze gemeenten?". Elke burgemeester heeft zijn dada. Er is moeilijk een rode draad te vinden in hun politiek denken en handelen.

Toch staat Open VLD sterk in de gemeenteraden, berekende Ackaert. Sterker dan de SP.A. “De liberalen leveren met 1.241 nog altijd meer gemeenteraadsleden dan de socialisten. Bijna 17 procent van de gemeenteraadsleden is van liberale signatuur.” Maar dat succes is aan het tanen. Ook bij de vorige stembusgang in 2006: “De liberale partij was de grootste verliezer. Het totaal aantal stemmen daalde fors, met 5 procent tot net onder de symbolische 20 procent. Hun slechtste score ooit.”

Het verlies kwam hard aan. In 20 gemeenten verloor de partij meer dan 10%. Het aantal gemeenteraadsleden daalde met 7 procent. Ackaert: “Vooral de terugval van het aantal absolute meerderheden onder de vlag van Open VLD spreekt boekdelen: van 21 in 2000 tot 5 in 2006”.

Ook bij deze verkiezingen volstaat een beetje verlies om opnieuw absolute meerderheden te laten sneuvelen. In Berlare, Wortegem-Petegem, Kapellen en Moerbeke volstaat het dat een concurrent één zetel wegkaapt. In Lochristi is het overschot wat groter, maar ruim is het niet: 2 zetels.

Heel wat burgemeesters vrezen nieuw verlies. De kaarten liggen niet goed. De partij voelt de hete adem van de N-VA in de nek, vooral omdat die meer en meer probeert de kiezer te verleiden met haar economische en levensbeschouwelijke standpunten. De N-VA vist daarmee in dezelfde vijver als Open VLD.

De strijd van Open VLD gaat eigenlijk niet over de gemeenten, maar over de aantrekkingskracht voor centrumrechtse kiezers. Ackaert: “Open VLD probeert op nationaal vlak, in de federale regering en bij federale of Vlaamse verkiezingen de rechterflank af te dekken. Dat is de inzet van de gemeenteraadsverkiezingen.”

Eigenlijk komen deze gemeenteraadsverkiezingen te vroeg voor Open VLD. De focus ligt op de strijd voor de centrumrechtse kiezer bij de Vlaamse en federale verkiezingen in 2014. Dan moet de slag met de N-VA gewonnen worden.

De partij heeft nog een tweede kaap te nemen. Ze start met een handicap in de grote steden. Vooral in Antwerpen. “Door alle interne conflicten ligt de partij daar op apegapen,” zegt Ackaert. Boegbeeld Ludo Van Campenhout stapte over naar de N-VA. En nu is er intern getouwtrek bij de lijstvorming omdat er minder verkiesbare plaatsen zijn dan gegadigden.

Ook in Gent is de ploeg verzwakt. Sas Van Rouveroy was een bekende en zichtbare schepen, maar concentreert zich nu op zijn voorzitterschap van de fractie in het Vlaams Parlement.

In Tongeren is het ook moeilijk. Ackaert: “Patrick Dewael heeft CD&V nodig. Na de jarenlange traditionele conflicten tussen vrijzinnige liberalen en katholieken smeden ze nu een verbond. Allebei uit schrik voor de N-VA.”

Ook in Mechelen wapent Bart Somers zich opnieuw met een kartel tussen liberalen en groenen.

De partij probeert de schade in de grote steden te beperken door boegbeelden te laten verhuizen. Annemie Turtelboom naar Antwerpen, Rik Daems naar Leuven. “Dit toont de armoede,” besluit Ackaert. “De vernieuwing van Open VLD is vooral aan de partijtop gebeurd. Op lokaal vlak is weinig veranderd en blijft de partij afhankelijk van de figuren die erg populair zijn, maar weinig het liberale ideeëngoed uitdragen”.

Alexander De Croo heeft dus nog veel werk voor de boeg op zijn studiedagen en congres. Ook moet hij - voor de eerste keer - de kiezer in Brakel overtuigen, de gemeente waar zijn vader burgemeester is. Op welke plaats van de lijst? “Een De Croo zal de lijst trekken,” lacht de woordvoerder, “welke De Croo weten we nog niet”.

Erik Wijnen