De grootste vleesetende dinosaurus van Europa

De beenderen van Torvosaurus gurneyi werden gevonden in een klif bij Praia da Vermelha, ten noorden van Lissabon. Torvosaurus gurneyi ("woeste hagedis van Gurney") was een theropode, een tweebenige vleeseter met korte armen, waarbij iedereen onmiddellijk aan een tyrannosaurus rex denkt. Maar Torvosaurus leefde veel vroeger, in het late Jura, zo'n 150 miljoen jaar geleden, Tyrannosaurus daarentegen leefde in het Krijt.

"Onze dinosaurus stamt uit het Jura", zei professor Octavio Mateus, een van de ontdekkers aan de BBC. Het verschil in ouderdom is opvallend - het bedraagt 80 miljoen jaar. Toen de T. rex rondliep op aarde, was Torvosaurus al een fossiel."

Een kaak van het dier werd al in 2003 gevonden door de Nederlandse dinosaurus-restaurateur Aart Walen en de onderzoekers hebben nu nog een aantal lichaamsdelen gevonden. Ze beschrijven de vondst in het laatste nummer van PloS ONE.

In eerste instantie dachten de onderzoekers dat ze te maken hadden met een Torvosaurus tanneri, een soort die vooral in Noord-Amerika leefde en waarvan resten gevonden werden in rotsen van dezelfde ouderdom, de zogenoemde Morrison-formatie. Maar uit onderzoek van de tanden, de bovenkaak, het scheenbeen en de staart bleek dat het om een nieuwe soort ging.

Dat betekent dat beide soorten een gezamenlijke voorouder moeten hebben gehad, lang voor de Atlantische Oceaan zich gevormd had. "150 miljoen jaar geleden was Portugal al afgescheiden van Amerika en dat betekent dat het mechanisme van de soortvorming kon gaan spelen", zei de belangrijkste auteur van de studie, Cristophe Hendrickx. "En daardoor hebben we een nieuwe soort van Torvosaurus in Europa."

Een van de meest indrukwekkende kenmerken van Torvosaurus waren zijn tanden, lemmet-vormig en meer dan 10 centimeter lang. Die wijzen erop dat hij aan de top van de voedselpiramide gestaan moet hebben in het Iberische schiereiland.

"Naast dinosaurussen had je toen schildpadden, krokodillen, de vliegende reptielen die we pterosaurus noemen, en ook kleine zoogdieren", zei professor Hendrickx. Prof Mateus voegde daar aan toe: "Dit was een gebied met veel rivieren, veel zoet water, en veel vegetatie. Dat zal dus goed geweest zijn voor planteneters, en met planteneters komen ook vleeseters zoals Torvosaurus."

Hoewel Torvosaurus gurneyi waarschijnlijk de grootste vleeseter uit Europa geweest is, zijn er nog grotere exemplaren bekend van elders. De Carcharodontosaurus, Gigantosaurus en Tyrannosaurus uit andere delen van de wereld en uit de latere Krijt-periode, waren allemaal groter. En er leefden ook vleeseters in het water, zoals pleisiosaurussen, die minstens even groot waren.

De grootste planteneter in Europa was waarschijnlijk een sauropode, een viervoetige dinosaurus met een lange nek, uit Spanje die meer dan 40 ton woog.

Deze reconstructie toont hoe groot Torvosaurus gurneyi moet geweest zijn. (Scott Harman/Carol Abraczinskas/Simão Mateus)