N-VACW - Carl Devos

Dat zou niet noodzakelijk een analyse worden over hoe N-VA met die beslissing de rechterzijde wil dienen met het oog op 2014. Ook een wat te gemakkelijke indeling in ‘rechts’ Antwerpen vs. ‘links’ (allochtonenvrij) Gent stond niet klaar als mogelijk onderwerp. Maar, net omdat het een nieuwsluwe week is kwam er een ander, onvermijdelijk onderwerp opdraven: N-VA en ACW.

Alweer een beschouwing over N-VA? Jazeker. Bij uitstek de interessantste partij voor analisten en hoofdvoeder van het politieke debat. Schrijven over N-VA is uiteraard een keuze want niet onvermijdelijk, en dus alleen al die onderwerpskeuze is subjectief. Want sommigen bepleiten net om het niet te vaak meer, zelfs zo weinig mogelijk, over N-VA te hebben. Dat is deel van een tegenstrategie, waar analisten zich aan moeten onttrekken, zoals ze het evenmin steeds over die partij moeten hebben die om aandacht vraagt. Dat N-VA een fijn gevoel voor timing heeft en bovendien als geen ander slim inspeelt op de psychologische dimensie van het politieke spel, is nu eenmaal haar verdienste en een die haar vaak onvermijdelijk maakt in politieke beschouwingen over de vaderlandse politiek.

Over het conflict tussen N-VA en ACW kan veel gezegd worden, niet dat het irrelevant is. Om vele redenen. Het is een complex verhaal met veel facetten, lagen en gevoeligheden, waartegenover vele houdingen mogelijk zijn. De focus kan meer op N-VA liggen (welke agenda hebben ze?) of op ACW (wat is er daar aan de hand?). De benadering kan positief zijn (N-VA brengt gesjoemel naar boven, ACV doet veel goede werken en tot nader order niets illegaal of niets wat bv. grote bedrijven ook niet doen), of negatief (N-VA is enkel uit op polarisatie op de kap van het sociale middenveld, ACW is corrupt). Kant kiezen is verleidelijk.

ACW heeft een gigantisch probleem. Misschien niet zozeer met de fiscus of justitie, dat valt nog te bezien na degelijk onderzoek ter zake, wel met haar moreel gezag en geloofwaardigheid. Het ingewikkelde verhaal rond Arco/ACW en Dexia/Belfius is voor veel mensen te complex geworden. Maar velen voelen intuïtief aan dat daar iets niet klopt. Dat ‘aanvoelen’ en ‘intuïtie’ is wat vanuit het ACW wordt aangeklaagd: kijk naar de feiten en een redelijke analyse moet hen vrijpleiten. Dat ‘aanvoelen’ en ‘intuïtie’ is meteen ook de grondader voor de actie van N-VA.

Of er nu sprake is van fraude of niet, de rol van het ACW in de val van Dexia en de manier waarop ze nadien via Belfius en overheidsgaranties haar vel probeerde te redden, smaakt vies in de mond. Mede door de hebzucht van het ACW viel Dexia. Belastingsbetalers moe(s)ten diep in de zak tasten om dat puin te ruimen. Via overheidsgaranties voor de ARCO-coöperanten – volgens sommigen na dreigementen met een bankrun door het ACW - nog een keer, al hebben die coöperanten de verzachtende omstandigheid dat ze wellicht ook om de tuin zijn geleid, toen men hun Dexia-aandeel niet als een aandeel voorstelde. De hebzucht van het ACW als speculant was medeverantwoordelijk voor veel miserie, maar dat bracht de organisatie geen grote bescheidenheid toe. Integendeel, van enig schuldgevoel of nederigheid lijkt geen sprake. Sindsdien probeert ze haar verliezen te minimaliseren door offensief zoveel mogelijk uit de kast te halen. Hoe meer het ACW daarbij uit de brand kan slepen, hoe meer de hoofdaandeelhouder van overheidsbank Belfius (de Belgische belastingbetaler) daarvoor moet betalen. Nu komt daar nog eens fiscale optimalisatie bij, met de meest ingenieuze technieken die normaal toegepast worden door wie het ACW zo vaak bekritiseert: grote bedrijven en multinationals die er alles aan doen om hun rechtvaardige bijdrage tot de (sociaal herverdelende) belastingen te beperken. Het lijkt alsof ACW enkel aan haar eigenbelang denkt, niet aan dat van de belastingbetaler.
 

Het valt te verwachten van een schitterende organisatie als ACW, die normen en waarden hoog in het vaandel draagt, dat ze na al wat gebeurde moreel hoogstaand is. Helaas. Daarmee overkomt het ACW wat bv. ook Flor Koninckx overkwam. Toen de man de regels die hij zo vaak in ‘Kijk uit’ had bepleit zelf overtrad, was hij nooit meer de geloofwaardige verkeersspecialist van SP.A. Rudy De Leeuw kan het nooit meer hebben over de notionele intrestaftrek, zonder dat een hoop mensen denken aan de boekhouding van Immo DL. Koninckx had (verkeers)regels overtreden. De Leeuw had geen enkele wet overtreden. Behalve de wet die luidt dat wie een hoge moraliteit bepleit en andere daarop terecht wijst, op dat terrein zelf onkreukbaar moet zijn.

Dat het ACW hier niet zo hard en gewiekst optreedt voor de persoonlijke verrijking van enkele bestuurders of aandeelhouders, maar dat deze strategie moet dienen om de organisator van goede werken enigszins overeind te houden, is een verzachtende omstandigheid, maar niet meer dan dat. Hoe meer ACW overhoudt, of beter hoe minder ze verliest, hoe sterker de verzwakte organisatie kan blijven. Dat is goed nieuws voor de vele honderdduizenden mensen die sinds decennia een beter leven hebben dankzij het ACW. Want het sociaal kapitaal van deze organisatie, in haar duizenden vrijwilligers en professionals, is indrukwekkend. Het ‘ACW te velde’, in haar dagelijkse warme inzet voor de zwaksten van onze samenleving, treft geen blaam, in tegenstelling tot het ‘ACW Brussel’. Die ouderen, zieken, eenzamen en zo veel anderen zullen een armer leven lijden zonder het ACW of met een ACW dat fel verzwakt is. Dat maakt de manier waarop het ACW handelt minder erg, maar het blijft erg. Wat ze doet is uiteindelijk beter voor zoveel mensen die het beter hebben dankzij het ACW, maar wat ze doet blijft onaanvaardbaar: in naam van haar eerbare streven naar meer solidariteit en warmte, naar meer sociale rechtvaardigheid en mededogen, in haar eigen handelen rond deze hele Dexia-affaire precies het omgekeerde doen.

Het zal nog lang duren voor ze die morele klap te boven komt. Hoe jammer is dat niet voor al die vrijwillige inzet voor ‘ACW te velde’? Dat kritiek op ‘ACW Brussel’ daar als ‘ACW-bashen’ wordt gezien, illustreert hoe weinig ze in het reine zijn met hun eigen verantwoordelijkheid. Harde kritiek op het ACW is ook vanuit respect, mededogen en sympathie mogelijk.
 

Wat dan met N-VA? Binnen CD&V wordt gefluisterd dat dit een regelrechte aanval is op haar linkerflank. Ze vergissen zich wellicht. Het is veel meer dan dat. Intentieprocessen moeten vermeden worden, maar de politieke opbrengst van de actie van N-VA is onmiskenbaar. Naïviteit is voor analisten al even te vermijden als vooringenomenheid.

N-VA is centrumrechts en ACW centrumlinks. Leden van het ACW protesteerden aan de deuren van het nieuwjaarsfeestje van N-VA: ze staan ideologisch tegenover elkaar. Vanuit veel middenveld wordt gewaarschuwd voor N-VA, een partij die daar niet veel bondgenoten heeft. Behalve bij VOKA of UNIZO. N-VA heeft als jonge partij geen eigen zuil. In de Vlaamse voorgeschiedenis was ook de VU al zeer kritisch voor de verzuiling, daar zet N-VA de lijn verder. Bovendien pleit een nationalistische partij doorgaans voor een sterke (regionale) staat, en wil ze geen parallelle overheid uitbouwen via verzuiling. Ideologie en staatsvisie zorgen voor spanning in de relatie tussen N-VA en het middenveld. Maar deze politieke operatie kan daartoe niet beperkt worden.

N-VA weet dat veel mensen boos, zelfs ronduit woest zijn, op wat daar rond Dexia allemaal is gebeurd. Zonder echt de finesses te begrijpen, die zijn zelfs niet cruciaal, voelen velen dat aan deze hele afloop onrechtvaardig is en dat vooral ‘jan met de pet’ het gelag moet betalen. De aanval van N-VA is dus niet gratuit en veel meer dan louter wraak voor kritiek vanuit het ACW. N-VA is de spreekbuis van veel van die verontwaardiging. Want bij de andere partijen wil of kan (wegens te klein) niemand anders dat doen.
 

N-VA is de partij die durft. De partij die de zaak wil uitspitten en in het verweer gaat tegen deze oplichting van de staatskas. N-VA vraagt een parlementaire onderzoekscommissie, al wist ze heel goed dat de traditionele partijen die nooit zouden toestaan. Dat is niet erg, het was de vraag die telt, niet het antwoord. De volgende stap: een klacht bij justitie. Maar of die er komt, of wat de uitkomst van dat onderzoek ook is, de belangrijkste boodschap is al gegeven. En die situeert zich op het niveau van de perceptie, van de emotie, waar N-VA meesterlijk is. N-VA valt via het ACW het hele Belgische systeem aan. ACW is een absolute pijler van dat systeem, ze is via allerlei deals met vooral de traditionele partijen diep in het Belgisch weefsel genesteld. N-VA valt via het ACW ook de federale regering aan. De klassieke tripartite als behoeder van de bevriende zuilbelangen, op kosten van de belastingsbetaler. Die regering lijkt deze klassieke zuilorganisatie te beschermen, met overheidsmiddelen. Deze regering maakt deals met haar bevriende achterban, klinkt in de N-VA-kritiek door. Het maakt zelfs Open VLD, die zich daar het liefst van wil distantiëren, nerveus. Daarom stelt ook zij kritische vragen over de relatie tussen ACW en Belfius, maar Vanackere wil wegens ‘corporate governance’ niet antwoorden.

En zie, het is – alweer – N-VA vs. Het Systeem. N-VA is alvast in de beeldvorming bij velen de stem van de boze burger die zijn geloof in dat systeem (case ACW) verloren is. De slimste reactie was die van slimme John Crombez, bevoegd staatssecretaris: laten we dit tot op het bot uitzoeken. Maar wat dat onderzoek ook oplevert, dat ACW wel bijzonder weinig belastingen betaalde op haar winstbewijzen (en dat ze die nog heeft) ondanks haar pleidooi voor rechtvaardige belastingen, raakt nooit meer uitgewist. Evenmin dat het N-VA is die kat de bel aanbond en de luide woordvoerder was van al dat stille protest tegen al die rare dingen rond ACW-Belfius.

Rechtvaardig beeld of niet: N-VA vs. Het Systeem.
 

(De auteur is politoloog aan de Gentse universiteit.)

@Allen: reageren op deze bijdrage impliceert dat u instemt met de regels voor deelname aan onze discussieforums; lees dus de regels - mod.