90° Noorderbreedte - Kristien Bonneure
Waar zouden die heen moeten? In 1971 zong Beatle George Harrison al een droevig lied voor dat droevige land, het was de eerste charity hit uit de popgeschiedenis. Dat is 42 jaar geleden. Bangladesh was er vét mee. De enige internationale interesse komt (kwam?) van textielfabrikanten op zoek naar gratis werknemers –slaven dus- in krottige fabrieken.
Go north!
Maar neem nu eens de andere kant van de bol. Met stijgende verbazing lees ik in de krant over de Noordpool. Al enkele jaren is dat een zeer gegeerd en interessant stuk van de globe. Omdat de aarde opwarmt. De Noordpool is geen continent, geen land, maar een hoop ijs. En dat smelt almaar sneller. Er zijn er die zeggen dat je in 2100 in de zomer geen ijsbrekers meer nodig zult hebben. De Noordpool is tegen dan gewoon vloeibaar, een koude, zoute soep on the rocks.
Dat schept perspectieven om makkelijker aan de gigantische bodemrijkdommen te raken, die nu nog onder al dat ijs schuilgaan: 10-15% van de wereldreserve olie en 30% van het gas, volgens likkebaardende voorspellingen. En als er meer zee is, zijn er ook snellere vaarroutes. Lekker bovenaan de pool ronden, in plaats van te slalommen langs al die lastige zee-engten en Suez- en Panamakanalen.
Barentsz
Die noordelijke routes zijn al eeuwen een heilige graal van scheepvaart en koophandel. Eind zestiende eeuw zat de Nederlandse zeevaarder Willem Barentsz verstrikt in een moordende competitie om het koude noorden te exploreren en op die manier de Oost te bereiken, met alle beloften van roem en specerijen. Helaas, Barentsz zijn schip raakte ingevroren en de hele bemanning moest op de ijsrotsen van Nova Zembla overwinteren in een zelfgebouwde hut, waarvoor ze tot overmaat van ramp hun schip moesten ontmantelen. Op het Nederlandse waddeneiland Terschelling, waar Barentsz vandaan kwam, kun je een getrouwe kopie van dat ‘Behouden Huys’ zien. Op de terugreis (in een klein sloepje) stierf Barentsz aan scheurbuik.
Zijn assistent Gerrit de Veer heeft ons een prachtig logboek nagelaten. Ik heb het al een paar keer in theaterversie gezien. Het is een bloedstollend verhaal over de strijd tegen de elementen en de ijsberen, en over geloof, hoop, wanhoop en solidariteit. O wat zou ik graag eens die beroemde Barentszzee overschouwen.
De Noordpool is … hot
Op dit moment is de Noordpool van niemand. Maar de VS, Rusland, Noorwegen, Denemarken, Canada claimen hem wel en willen bewijzen dat hun continentaal plat noordelijk doorloopt. Net als een gekke Nederlander (http://giantclaim.com) die ook –en maar half ludiek- een eis heeft ingediend. De Russen hebben al in 2007 middels een duikboot een klein vlagje geplant op de zeebodem pal onder de pool. Gaan we nog een koude oorlog meemaken, een echte dit keer?
De Arctische raad, waar de landen in zitten die aan de pool grenzen, heeft zopas een paar veelbetekenende nieuwe waarnemers toegelaten. China met name, niet meteen een buurland, heeft grote interesse in de pool. De Russen hebben dan weer voor een poolhaven het Belgische baggerbedrijf De Nul ingehuurd, en de Belgische staat stelt zich daar borg voor. Maar, zeggen De Nul en de regering in koor, dit gaat niet over olieboringen! Wat zouden ze daar anders doen? Frisco’s inschepen? De tijd dat de Noordpool alleen interessant was voor David Attenborough is voorbij. Shell heeft al proefboringen verricht.
Kunnen we met onze tengels niet van dat laatste stukje ‘terra nullius’ afblijven? En moeder natuur laten voortspelen met haar oneindige legpuzzel van pakijs, zoals ontdekkingsreiziger Shackleton zo mooi schreef? Zolang het niet gesmolten is…
(De auteur werkt voor Cobra.be, de cultuurwebsite van de VRT)