De stilte van de Europese president

Van Rompuy onderhoudt een publiek van zakenmensen en middenvelders over ‘stilte en leiderschap’. Ik zie niet veel politici het hem nadoen. Pascal Smet, Ben Weyts, Meyrem Almaci? Het is dat de Europese, Belgische, Vlaamse politiek zo verdomd onttoverd, onpoëtisch, niet begeesterd is. Van Rompuy springt er dus uit.

Wat weet hij te vertellen? Best wel zinnige dingen, over stilte als “incubatieperiode” voor het zoeken naar “antwoorden op de grote vragen des levens”. Ik leer meer van de vragen dan de antwoorden, maar alla. Over hoe “tegendraads” dat is, in een samenleving die “verslaafd is aan constante beweging, aan geconnecteerd-zijn”. Over de nood aan een “cultuur van stilte”. Over het ego, dat men in en met stilte een kopje kleiner maakt. Ik ga helemaal akkoord, en hoop van de rest van de zaal hetzelfde.

Maar hoe valt dat te rijmen met politicus zijn? Op het hoogste Europese niveau, waarvan die forse dienstwagen en de politieagenten buiten de zaal getuigen? Van Rompuy pleit voor engagement, maar ook voor reserve. Eigenlijk klinkt hij alsof hij door een microscoop naar een vreemde bacteriesoort kijkt, genaamd ‘politicus’. Alsof hij zelf niet tot dat gild behoort. Tegenwoordig zijn politici “meer verkozen dan leider”, schampert de Europese president, zelf allerminst verkozen. Er zal nog veel meer water over de boorden van de Elbe, de Donau of de Moldau klotsen vooraleer we met z’n allen samen, van Tallinn tot Zagreb, een Europese president kiezen.

De ideale politicus “zoekt een brug tussen verschillende meningen”, want compromissen zijn eerbaar. Hij of zij “is profeet noch geschiedschrijver” maar mee met de tijd, is tegelijk ook wel de ”opvoeder van zijn of haar kiezers”. Van Rompuy waarschuwt ook dat elk mandaat tijdelijk is, dat elke politicus maar een schakeltje in de geschiedenis is en zich vooral bewust moet zijn dat hij of zij op de schouders van reuzen staat. Helaas verslijt de democratie haar personeel in een verschroeiend tempo, en is het een kwestie van “gezien en gehoord worden”. Het tegendeel van stil en traag, met andere woorden.

Als Van Rompuy voor zoveel zelfrelativering en nederigheid pleit, hoe komt het dan dat hij zit waar hij nu zit? En ik blijf op mijn honger. Hoe gaat dat dan in de praktijk? Wat doet stilte met de Europese president? Wat doet hij zelf in en met stilte? Zit hij wel eens te zwijgen met zijn kabinetsmedewerkers? Maakt hij een ommetje met Merkel of Hollande in het park, zonder veel woorden? Zet hij z’n smartphone soms af? En zo ja, wanneer en hoe lang? “De Europese president is er even niet. Spreek uw boodschap in na de biep.” Zijn er uren of dagen dat hij “tijdelijk alleen is”, een praktijk die hij zelf aanprees? Heeft hem dat al een inzicht gebracht dat bruikbaar was in de Europese praktijk van bakkeleien, onderhandelen, nachtjes doordoen en compromissen bakken? Hij hangt het niet aan onze neus.

Intussen is Sigiswald Kuijken aan Bach begonnen. En spreekt daarna wijze woorden over stilte, van grote denkers als Rumi en meester Eckhart. Hij slaat zelfs op een klankschaal. Veel gekker moet het niet worden. Gelukkig is het daarna business as usual, receptie, drank, eten, tijd om te netwerken, agenda’s naast elkaar te leggen. Misschien trekt Kuijken eens aan de mouw van Van Rompuy en vraagt hem om de onrechtvaardige schrapping van zijn subsidies toch eens aan te kaarten bij de Vlaamse regering?

Ik weet het niet. Ik ontvlucht het lawaai. Buiten in het park laat een jongleur traag zijn bijzondere s-vormige objecten ronddraaien. In slow motion en in stilte.

De komende dagen ben ik de hoeder van de stilte in huis. Er wordt gestudeerd. Alleen het geknisper van wiskundige vergelijkingen is te horen, het zachte geknetter van Franse onregelmatige werkwoorden, de echo van de val van het West-Romeinse rijk.

(De auteur werkt voor Cobra.be, de cultuurwebsite van de VRT)