Obama belt met zijn Iraanse collega Rouhani

Obama denkt dat er een akkoord kan worden gesloten over het nucleaire programma van Iran. Het Westen vreest al een hele tijd dat Iran werkt aan een atoombom, maar nu lijkt het land tot een oplossing te willen komen.

Voor het eerst in dertig jaar heeft een Amerikaanse president direct contact gehad met een Iraanse leider. Volgens een Amerikaanse regeringsfunctionaris had Rouhani om het gesprek gevraagd.

Eerder op de dag had de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry in New York een onaangekondigde ontmoeting gehad met zijn Iraanse collega Mohammad Javad Zarif. Beide mannen ontmoetten elkaar in de marge van de Algemene Vergadering van de VN. De ontmoeting kan zonder meer historisch worden genoemd: het was de eerste keer dat Iran en de Verenigde Staten aan dezelfde tafel zaten over het atoomdossier. De sfeer was constructief, zo zeiden beide partijen na afloop.

Kerry en Zarif hadden eerst een gesprek samen met de andere ministers van Buitenlandse Zaken van de landen met vetorecht bij de VN-Veiligheidsraad. Na afloop schudden de beide mannen, die tijdens de meeting naast elkaar zaten, elkaar de hand. Daarna nodigde Kerry Zarif tot ieders verrassing uit voor een privégesprek.

Onderwerp van gesprek was in beide gevallen de Iraanse nucleaire activiteiten. Het Westen vermoedt dat Iran onder het mom van een nucleair onderzoeksprogramma heimelijk atoomwapens ontwikkelt. Iran ontkent dat en zegt dat het programma bedoeld is voor burgerdoeleinden.

Iran van zijn kant hoopt dat het door in te stemmen met gesprekken over zijn uraniumprogramma, verlost zal worden van de internationale sancties tegen het land. Door die boycot van de VS, Europa en de VN is de Iraanse olie-export de voorbije twee jaar met 60 procent gedaald. De Iraanse bevolking heeft erg te lijden onder de boycot en de kersverse president Rouhani, die voor een gematigde koers lijkt te kiezen, staat onder zware druk van de middenklasse om het probleem op te lossen.

Net voor de ontmoeting had Kerry aan de Amerikaanse zender CBS gezegd dat de VS de sancties slechts zou opheffen als Iran kon aantonen dat het geen nucleaire wapens ontwikkelt. "Iran kan bewijzen dat het hen menens is door de uraniumverrijkinginstallatie van Fordow open te stellen voor VN-inspectie", zo zei Kerry. De geheime fabriek van Fordow ligt 90 meter onder de grond en is als dusdanig helemaal beschermd tegen een vijandelijke aanval.

De ontmoeting tussen Kerry en Zarif verliep in een hartelijke sfeer. Zarif (kleine foto) toonde zich na afloop voorzichtig tevreden. "Ik ben tevreden met deze eerste stap. Het valt te zien of we onze positieve woorden kunnen laten samengaan met serieuze woorden zodat we vooruitgang kunnen boeken." Zowel Kerry als Zarif verklaarden dat er enkele opties op tafel lagen maar benadrukten dat er nog veel werk was.

Dat beide mannen elkaar de hand schudden is overigens symbolisch erg belangrijk. Het gesprek tussen Kerry en Zarif was het eerste op dergelijk niveau sinds het verdrijven van de shah in 1979. Na de daaropvolgende invoering van de Iraanse revolutie en de gijzeling in de Amerikaanse ambassade in Teheran verzuurden de relatie tussen beide landen volledig.

En hoewel de Westerse aanwezigen de positief-constructieve sfeer op prijs stelden - een wereld van verschil met de hardleerse houding van vorige Iraanse leiders - wezen ze er ook op dat een conflict dat al decennia aansleept niet in een handomdraai zal opgelost geraken.

Ook Catherine Ashton, de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlandse beleid van de EU toonde zich na afloop positief over het verloop van het gesprek tussen Iran en de zogenoemde 5+1. Ashton noemde de ontmoeting "krachtig" en "energiek" en zei dat de sfeer goed zat.

Nog volgens Ashton hebben de VS en Iran een "ambitieuze tijdslijn" opgesteld om de vragen van het Westen te beantwoorden. De eerstvolgende ontmoeting tussen beide landen vindt plaats op 15 en 16 oktober in Genève. Ashton waarschuwde wel voor overdreven optimisme en benadrukte het belang van het "effectieve werk op het terrein".

Elders in New York, op het allereerste VN-forum over nucleaire ontwapening noemde de Iraanse president Hassan Rouhani de wereldwijde nucleaire ontwapening de hoogste prioriteit. Rouhani sprak er in naam van een organisatie van ontwikkelingslanden. Hij herhaalde er de eis van de organisatie dat ook Israël het Nonproliferatie-akkoord uit 1979, tegen het verspreiden van nucleaire wapens, zou ondertekenen.

Dinsdag had Rouhani in zijn debuuttoespraak voor de Algemene Vergadering van de VN (kleine foto) nog benadrukt dat elk nucleair akkoord met betrekking tot zijn land zou moeten toestaan dat Iran voort uranium zou kunnen verrijken zoals toegestaan onder internationale verdragen.