De Last Post is geen lastpost - Kristien Bonneure

Het is nu al "te druk" voor de dagelijkse Last Post in Ieper, en de Grote Herdenking van de Grote Oorlog moet nog beginnen. Sommige Ieperlingen vinden dat er te veel volk samentroept onder de Menenpoort. Het verkeer stremt. Mensen die stilstaan bij de waanzin van oorlog: dat kunnen er voor mij nooit genoeg zijn.

Piet Chielens van het In Flanders Fields Museum van Ieper zei in de krant dat hij al eens mensen hoort klagen, dat die oorlog toch iets van honderd jaar geleden is. "Wel dat is het niet. Oorlog is geen voorbijgaand gegeven. Het gebruik van gifgas is zelfs iets van een paar maanden geleden."

En hoe hypocriet kun je zijn? Ieper is als een exacte kopie van zichzelf heropgebouwd na de Eerste Wereldoorlog (hoewel er plannen waren voor een modernistische stad!) en leeft sindsdien van de herinnering. Dat is de laatste jaren alleen maar toegenomen, en te verwachten valt dat het nog wel even zo zal blijven na 2018. Veel Ieperlingen verdienen aan de wartourists. En ja, soms gaat de commerce in "Wipers" over de schreef; nog even en er zijn loopgraven in chocola te koop…

Bezinning

Ieper moet er op toezien dat het geen kermis wordt, dat is waar. Maar het echte souvenir dat bezoekers meenemen is van een andere orde. Niemand die Ieper of Tyne Cot Cemetery of het Deutscher Soldatenfriedhof in Langemark bezoekt, blijft daar onbewogen bij. Wie zich wil bezinnen over de grote vragen -leven, dood, hoogmoed, solidariteit, zin en onzin- en liefst ook nog de link leggen met oorlogen nu -leven, dood, hoogmoed, solidariteit, zin en onzin- die moet te allen tijde welkom zijn.

Sinds 1929 speelt de Ieperse brandweer elke avond om acht uur de Last Post onder de Menenpoort in Ieper, waar de namen van 54.414 vermisten in de muren zijn gebeiteld. Ik heb de Last Post al enkele keren mogen ervaren. In de winter klonk het beenkoud, eenzaam en pregnant. In de zomer stolde het warme vakantiegevoel van al wie daar in korte broek stil stond. Ik heb er eens een doedelzak gehoord, die me kippenvel bezorgde. Eén keer was ik in het gezelschap van internationale vredeswerkers, onder meer uit Afghanistan, en zag ik al die clubs hun klaprozenkransen leggen en liederen zingen. Ik keek dwars door de uniformen heen, en intussen las ik namen, namen, namen. "Zoet en eervol sterven voor het vaderland" is een ouwe leugen. Aan dat loopgravengedicht van Wilfred Owen moest ik denken.

Do-sol-mi

De Last Post is een militaire deun uit het Britse leger, die eerst gebruikt werd als dagsluiting. Intussen betekent dat éénstemmige lied van drie schamele noten (do-sol, do-sol, do-sol-sol-sol-do-mi-sol-sol-sol-sol…) veel en veel meer. Het is een respectvol vaarwel aan die gevallen jonge gasten in de Westhoek, een eeuw geleden, maar het is ook een melodie voor wie op dit moment in Syrië vecht, aan welke kant ook, en ook wie voor dat geweld is gevlucht. Het is een muziekje voor de doden en halve doden van Congo, de verkrachte vrouwen in India, de verdronkenen van Lampedusa.

Ik beschouw de Last Post als een meditatieve roep om vrede. IJl en krachtig. En als daar elke dag duizend mensen uit de hele wereld naar komen luisteren, dan is dat een wonder in deze snelle, egoïstische, schreeuwerige tijden. Voor zoveel stilte mag, nee moet het verkeer worden omgeleid.

Dagboek

Misschien bent u naar de Boekenbeurs geweest en viel het u ook op hoeveel nieuwe boeken er zijn over de Eerste Wereldoorlog. Gedichten, foto’s, harde geschiedenis, jeugdromans, dagboeken, zelfs een gids voor "33 West-Vlaamse WO I-hotspots om niet te missen" en een prachtige, uitplooibare reuzentekening van graphic novelist Joe Sacco. Ook daar kun je cynisch over doen. Den oorlog verkoopt!

Maar pak eens de pas heruitgegeven "Oorlogsdagboeken" van Virginie Loveling ter hand. Ze had een respectvol contact met "den Duits", die ook in haar huis in Gent ingekwartierd was. En toen ze daarop aangesproken werd, schreef ze in haar dagboek een paar zinnen die, ahum, ter lering strekken:

“Zoo neem ik de vaderlandsliefde niet op, lomp te handelen, het individu verantwoordelijk te stellen voor de daden dergenen die de volkeren besturen en in het verderf jagen. En nog wat anders: indien ge niemand zijn meening vrij laat uitdrukken, al krenkt ze u, hoe kunt ge wetenschap der toestanden en menschenkennis opdoen? Met geen vijanden spreken willen, is u opzettelijk een blinddoek voor de oogen binden”.

Kristien Bonneure werkt voor www.cobra.be, de cultuurwebsite van de VRT.
 

Meest gelezen