Een bank vooruit voor Pascal Smet of niet?

Begin juni vorig jaar moeten de plannen voor de hervorming van het secundair onderwijs gestemd worden in het Vlaams Parlement. Maar de meerderheidspartijen hebben de grootste moeite om onderling een akkoord te bereiken. De Vlaamse regering lijkt zelfs even op barsten te staan. Zover komt het niet, N-VA, CD&V en SP.A bereiken met wat uitstel alsnog overeenstemming.

In het akkoord staat onder meer dat er een verbrede eerste graad komt en dat het aanbod in de tweede en derde graad anders wordt ingedeeld. Op 13 jaar kunnen de kinderen een eerste keuze maken, al kunnen ze ook wachten met kiezen tot ze 14 zijn. Vanaf de tweede graad is er een nieuwe indeling met zogenoemde domeinen (bijvoorbeeld "taal & cultuur" of "wetenschap & techniek").

De hervorming is dus een feit? Neen, dat niet. De praktische uitvoering van de belangrijkste maatregelen zal pas beginnen in 2016 of later. De uitwerking gebeurt ook in fases. En dan is er natuurlijk al een volgende Vlaamse regering, die de plannen misschien weer zal terugdraaien. Volgens de oppositie is het masterplan van Smet daarom een maat voor niets. Er is ook verzet van de leerkrachten tegen de hervorming.

Bovendien is er kritiek te horen dat de meerderheidspartijen elk een eigen invulling geven aan het akkoord. Zo benadrukt de N-VA dat volgens hen het aso niet verdwijnt en dat er geen brede eerste graad komt. Wat de SP.A en Smet tegenspreken. De minister benadrukt hij dat hij er zeker van is dat het akkoord uitgevoerd zal worden. Midden januari wordt daartoe een draaiboek goedgekeurd door de Vlaamse regering. Het volledige stappenplan en meer informatie over de hervorming vindt u hier. “De trein is vertrokken”, klinkt het bij Smet.

Een andere hervorming die in de steigers staat, is die van de onderwijsnetten. De Vlaamse regering heeft eind 2013 een werkgroep opgericht die onderzoekt hoe het gemeentelijk, het provinciaal en het gemeenschapsonderwijs kunnen samensmelten tot één officieel net. Vlaanderen zou dan nog twee onderwijsnetten tellen, een publiek en een vrij (vooral katholiek) net.

De werkgroep zal verschillende varianten van samenwerking bestuderen. Beslissingen in het dossier zijn voor de volgende Vlaamse regering. Als de hervorming er komt, en dat is nog niet zeker, zal het dus voor de langere termijn zijn.

De fusie van de onderwijsnetten is een van de ideeën die waren geopperd in een discussienota over de lerarenloopbaan. Daarin staan ook voorstellen om drie lerarenstatuten in te voeren (juniorleraars, leraars en expertleraars) en om scholen associaties van minstens 10.000 leerlingen te laten vormen. Wie overstapt uit een ander beroep naar het onderwijs, zou zijn anciënniteit mogen behouden, de zogenoemde zij-instroom.

De voorstellen passen in een zogenoemd “loopbaanpact” voor de leraren, dat weliswaar niet was afgesproken in het regeerakkoord. Die hervorming zou het onderwijs aantrekkelijker moeten maken als werkgever en vermijden dat Vlaanderen te maken krijgt met een tekort aan leerkrachten. Nu stappen jonge leerkrachten vaak al snel ontgoocheld uit het vak omdat ze weinig werkzekerheid hebben.

Smet had gehoopt om het debat af te ronden eind 2012, maar door weerstand bij de vakbonden en de onderwijsorganisaties is uiteindelijk geen akkoord bereikt voor het einde van de legislatuur. Wel is al beslist dat de leeftijdsgrens voor vervroegd pensioen wordt opgetrokken van 60 naar 62 jaar. Leerkrachten zullen dus langer moeten werken. Het dossier komt opnieuw op de tafel van de volgende minister van Onderwijs.

De voorbije jaren kwam meermaals in het nieuws dat er wat schort aan de opleiding van de Vlaamse leerkrachten. Er zitten te veel studenten van wie het niveau te laag is en de nieuwe leerkrachten worden onvoldoende begeleid, zo luiden de conclusies van een studie door een bevoegde commissie.

Eind 2013 worden daarom vijf werkgroepen opgericht met specialisten rond evenveel thema's die essentieel zijn voor de opleiding: de opleiders zelf, de instroom, de inhoud van de opleiding en uitstroom, de stage en de begeleiding van beginnende leraren. Even later start nog een zesde werkgroep, over de toekomst van de Specifieke Lerarenopleidingen en de educatieve masters.

De zes werkgroepen moeten de suggesties van de commissie vertalen in concrete acties, maar die zullen voor de volgende regering zijn. De vorige hervorming van de lerarenopleiding is doorgevoerd door de vorige Vlaamse regering. Het kabinet van de minister benadrukt dan ook dat het nu gaat om een vervroegde evaluatie van die hervorming.

Een heikele kwestie waarmee Smet de strijd aangaat, is het luxeverzuim. Kinderen die de laatste dagen voor de schoolvakantie afwezig zijn omdat hun ouders vroeger met vakantie vertrekken. Er komen nieuwe, strengere regels om de praktijk tegen te gaan. In de week voor en na schoolvakanties kunnen leerlingen voortaan afwezigheden wegens ziekte enkel nog wettigen met een doktersattest, en dus niet met een attest van de ouders.

Daarnaast wordt de deliberatieperiode beperkt tot vijf dagen om te verhinderen dat leerlingen de laatste schoolweek niets te doen hebben. De scholen moeten dan verplicht opvang organiseren. Er is sinds kort ook een registratiesysteem, waardoor nu geweten is om hoeveel leerlingen het gaat. De jongste kerstvakantie waren er 4.300 leerlingen die de een dagje eerder met vakantie gingen.

Een van de stokpaardjes van Smet is het bestrijden van het plaatsgebrek in scholen. Vooral in de grote steden hebben ouders het moeilijk om een kleuter- of basisschool te vinden die plaats heeft voor hun kind. De minister investeert 187 miljoen, goed voor 10.000 extra plaatsen. Maar Smet moet toegeven dat de "demografische boom" (het stijgende aantal kinderen) druk blijft zetten op het aantal beschikbare plaatsen.

Vooral in Brussel en Antwerpen blijft het probleem groot. Na de eerste aanmeldingsronde in februari vorig jaar was er voor 652 kinderen die zich aangemeld hadden, geen plaats in de eerste kleuterklas van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Antwerpen krijgt extra geld om de hoogste nood aan te pakken, maar er zijn meer maatregelen nodig, zo luidt het. In Brussel is de Vlaamse overheid natuurlijk niet de enige speler, wat de problemen bemoeilijk. En zoals geweten trekt het Nederlandstalige onderwijs daar ook veel anderstalige kinderen aan.

Om de vaak overbevolkte kleuterklassen kleiner te maken zijn 1.350 leerkrachten aangetrokken. Aan die uitbreiding is een jaarlijks prijskaartje verbonden van 52 miljoen euro. De omkadering (het aantal leerkrachtenuren) van het kleuteronderwijs is ook opgetrokken tot op het niveau van het lager onderwijs.

Er werd ook heel wat extra geld vrijgemaakt voor scholenbouw, waarin ons land een historische achterstand heeft. De bouw van nieuwe scholen is cruciaal om het probleem van plaatsgebrek aan te pakken. Een andere verdienste van Smet is dat de sociale vrede de voorbije jaren bewaard is gebleven in het onderwijs. Ondanks de discussies met de sociale partners kwam het niet tot stakingen.

Wat betreft het hoger onderwijs is deze legislatuur het verschil tussen "academische opleidingen" aan universiteiten en "opleidingen van academisch niveau" aan hogescholen weggewerkt. Die integratie, waarbij zo'n 20.000 studenten betrokken zijn, is vlot verlopen. Smet trekt ook 112 miljoen euro extra uit voor het hoger onderwijs. Over de hervorming van de financiering van het hoger onderwijs, waar al enkele jaren over gesproken wordt, is er wel nog geen duidelijkheid.

Belangrijke hervormingsplannen zoals het loopbaanpact, zijn niet afgerond. Dat stond ook niet in het regeerakkoord, maar Smet zegt zelf dat hij had gehoopt dat hij er verder zou mee geraakt zijn. Over de hervorming van het secundair onderwijs is er wel een akkoord gesloten, maar dat wordt door de coalitiepartners verschillend geïnterpreteerd. En dus blijft er toch onduidelijkheid bestaan.

Voorts zijn er investeringen gedaan inzake plaatsgebrek, te grote klassen en nieuwe scholen, maar de problemen blijven groot. Ten slotte zijn er ook een heel aantal kleinere maatregelen genomen in de schaduw van de grotere hervormingen, zoals de automatisering van de studietoelagen en de status van het Engels als volwaardige doceertaal in aula's.