Dexia blijft molensteen rond Belgische staatsfinanciën

Hoe hebben de federale en de regionale regering het gedaan op het vlak van begroting en staatsfinanciën? De voorbije vijf jaren is ons land door een financieel en economisch dal gekropen. Een ramp werd afgewend, maar Dexia blijft een hypotheek leggen op de staatsfinanciën.

U herinnert zich wellicht het rampenjaar van Fortis eind 2008, de daarop volgende economische crisis en het uitbreken van de schuldencrisis in Griekenland, Ierland, Portugal en andere landen van de eurozone.

Net in die periode kon er na de verkiezingen van 2010 geen regering gevormd worden. De economie zat in een recessie, er werden banen geschrapt en bovenal steeg de op de staatsschuld op 10 jaar met rasse schreden en daalde de rating van ons land.

Nu moeten we eerlijk zijn: de ratingkantoren hebben tijdens ons wereldrecord regeringsvorming veel geduld met ons gehad, deels omdat onze economische fundamenten relatief gezond waren en deels omdat de regering van lopende zaken ook niet met de duimen zat te draaien.

Hoe dan ook steeg de rente op 10 jaar tot 4,6% en even leek die in het wiel van Italië en Spanje te zitten. In de wandelgangen werd dan ook gefluisterd dat het stuurloze België kandidaat was voor een volgend hulpplan van de EU en het IMF. Eind 2011 kwam daar de val van Dexia bij, maar in december kon de nieuwe regering-Di Rupo eindelijk uit de startblokken. Sindsdien is het rentegevaar stelselmatig gedaald en nu schommelt die ongeveer tussen 2,25 en 2,4%. Best doenbaar dus.

Moeilijke keuzes en links-rechts tegenstellingen

Het aantreden van de regering was op zich al genoeg om de druk van de renteketel te halen en zo was het onmiddellijke gevaar geweken, maar dat gold niet voor de Europese Commissie en met name de begrotingswaakhond, EU-commissaris Olli Rehn (foto), die scherp toeziet op de begrotingen van de lidstaten.

Rehn loert vooral naar twee dingen: het begrotingstekort tegenover het bruto binnenlands product mag niet hoger zijn dan 3% en de staatsschuld mag niet hoger zijn dan 60% volgens het Stabiliteitspact. Dat is theorie, want de meeste Europese landen komen daar niet aan, maar toch wou Rehn nu eens met boetes zwaaien om "stoute" landen tot beterschap aan te zetten.

Begrotingen en -controles bleken steeds opnieuw een heikel punt binnen de regering, vooral tussen de PS van Di Rupo (meer belastingen) en Open VLD en MR (meer besparingen). Het werd wat van allebei en dus voelt iedereen zich wat bekocht.

Eind 2012 ging het alarm evenwel af toen het tekort op -3,9% uitkwam, ver van wat de EU geëist had, al was dat deels het gevolg van de problemen bij de restbank Dexia en de Gemeentelijke Holding. Vorig jaar dreigde EU-commissaris Olli Rehn ons land met een boete en dus was het weer alle hens aan dek. Met de belofte van 1% structurele besparingen kon minister van Financiën Koen Geens (links) Rehn bedaren en overtuigen om het vooropgestelde tekortdoel van -2,15% niet te stellen. Het werd vorig jaar uiteindelijk een tekort van -2,8%, beter dan de nieuwe EU-doelstelling van -3% en dus ging er een zucht van opluchting door de regering.

Wat echter even gevaarlijk is, is dat de staatsschuld sinds 2007 opnieuw aan het stijgen is van 84% van het bbp tot 99,7%, net onder de psychologische drempel van 100%.

De federale regering kan zich dus op de borst kloppen dat ze het vertrouwen van de financiële markten en de ratingkantoren teruggewonnen heeft, en in mindere mate dat van EU-waakhond Rehn. Ook moet het beloofde begrotingsevenwicht in 2015 gehaald worden, maar dat is voor de volgende regering, en de staatsschuld blijft ontoelaatbaar hoog.

Wel heeft ons land de crisis beter doorstaan dan de meeste andere landen. Uit cijfers van de denktank OESO blijkt dat de Benelux-landen bij de weinigen in de EU zijn waar de kloof tussen arm en rijk niet is toegenomen, maar zelfs afgenomen is. Toch blijft de weg nog lang en zullen de echte structurele aanpassingen in de financiën nog moeten komen en de waarborgen voor Dexia kunnen nog altijd zwaar wegen op ons land.

Vlaams evenwicht leidt tot spanningen

Iets gemakkelijker ging het begrotingsgewijs in de Vlaamse regering die in 2010 nog een tekort van -483,9 miljoen euro moest incasseren. Het volgende jaar was er een nipt overschot van 97 miljoen en dat is sindsdien gestegen. Wel leidde het schrappen van tal van geplande investeringen tot spanningen tussen coalitiepartners N-VA (van minister van Begroting Philippe Muyters) en de SP.A.

Zo kon Muyters de voorbije drie jaar wel telkens een begrotingsoverschotje noteren, al was dat soms wel heel erg klein.

Nu houdt de EU echter rekening met de totaalcijfers van en een land en dus ook met de tekorten van de federale overheid en de deelstaten. In Brussel en Wallonië en ook federaal is het evenwicht er nog niet.

De discussie woedt dan ook in welke mate de deelstaten moeten bijdragen tot het geheel, wat dan weer tot spanningen tussen de federale en de Vlaamse regering heeft geleid. Niet altijd makkelijk, zo'n federale staat.

Meest gelezen